ترهات

[تُرْ رَ] (ع اِ) جِ تُرَّهَه.(1) (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). سخن های باطل لهوآمیز. جِ ترهت که بمعنی باطل است. (غیاث اللغات) (از آنندراج). سخنان بیهوده و خرافات. (شرفنامهء منیری). جِ ترهه. اباطیل و دواهی. (المنجد). فارسی معرب است آنگاه به باطل استعاره شد پس گویند الترهات البسابس و الترهات الصحاصح و از اسمای باطل است :
تطاول لیلی و اعترتنی وساوسی
لاتٍ اتی بالترهات البسابس.
(از اقرب الموارد).
و ربما جاء مضافاً یقال: اخذ فی ترهات البسابس. (اقرب الموارد). بمعنی بیهوده و هرزه و خرافات و مهملات باشد. گویند عربی است. (برهان). ترهه بر وزن قبره بمعنی ناچیز و باطل است... و جمع آن ترهات بالف و تا و تراریه بر وزن قنادیل می آید و سنایی آنرا تراهات آورده و شمس قیس بر او اعتراض کرده است :
خاص در بند لذت و شهوات
عام در بند هزل و تراهات(2)
(حاشیهء برهان چ معین).
زین چنین ترهات دست بدار
کار کن بگذر از ره گفتار.سنایی.
زاهد گفت اگر مرا آرزوی مرید بسیار... نبودی... به ترهات دزد فریفته نگشتمی. (کلیله و دمنه).
مشنو ترهات او که بیمار
پر گوید و هرزه روز بحران.خاقانی.
چندین هذیانات و ترهات که مردود عقل و نامقبول خرد است ایراد کردم. (سندبادنامه ص 71).
ترا خدای گزید از جهان و شاهی داد
حدیث خصم فسانه ست و ترهات محال.
ظهیری (از شرفنامهء منیری).
این همه ترهات میدانم
من برای تو تو برای منی.عطار.
عقل شیدا شد چه خوانی ترهات
راه پیدا شد چه پایی بی ثبات.مولوی.
نخوت و دعوی و کبر و ترهات
دور کن از دل که تا یابی نجات.مولوی.
بر سرت چندان زعیم ای بد صفات
تا بگویی ترک شید و ترهات.مولوی.
اما آنچه گفته است که «پیش از قیامت یزید و... را زنده کنند و بکشند» اصلی ندارد و از جملهء خرافات و ترهات باشد. (کتاب النقض ص 306). || راه خرد که از راه بزرگ منشعب شود واحد آن ترهه است. (از اقرب الموارد). راه های کوچک. (از المنجد). و رجوع به ترهه شود.
(1) - راه های کوچک و فرعی که از راه اصلی و بزرگ منشعب شود.
(2) - سنایی در این بیت نظر باصل کلمه داشته است و رجوع به حاشیهء ج1 الف ص4 شود. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).