ترکیه

[تُ کی یَ] (اِخ) کشور عثمانی سابق، کشوری در آسیای صغیر و شبه جزیرهء بالکان، مساحت آن 762736 هزار گز مربع و جمعیت آن 17000000 تن و پایتخت آن آنکارا (آنقره = انگوریه)(1) شهرهای عمده: استانبول (قسطنطنیه قدیم) ازمیر، ادرنه، بروسه و قونیه. مملکت عثمانی سابق شامل ممالک بالکان و هنگری در اروپا و سوریه و فلسطین و عربستان در آسیا و مصر و طرابلس در افریقا بود.
پس از جنگ جهانگیر اول از متصرفات اروپایی فقط ناحیه تراکیهء شرقی تا ماریتزا(2) و ادرنه باقی ماند و از متصرفات آسیایی فقط آسیای صغیر یا اناطولی که از شمال محدود بدریای سیاه و دریای مرمره، از مغرب بدریای اژه، از جنوب به بحرالروم، سوریه و عراق از مشرق به ایران و قفقازیهء روس محدود است. رودهای عمده عبارتست از: ایزل ایرماق(3) و قزل ایرماق(4) ساکاریه، مندرس(5) سیحون و منبع دجله و فرات در ترکیه است. محصولات فلاحتی آنجا غلات، توتون، میوه ها، پنبه، کنجد، پشم و غیره. معادن آن زغال سنباده، کف دریا. صنایع نساجی آن پنبه، ابریشم، قالی و چرمسازی. حکومت سابقاً در دست سلطان عثمانی بود. و او خلیفهء مسلمین نیز شناخته می شد. ولی از سال 1923 م. جمهوری اعلام گردید و مؤسس جمهوریت و نخستین رئیس جمهوری مصطفی کمال پاشا ملقب به آتاترک (پدر ترک) (1923 - 1938 م) است. و رجوع به مقاله دکتر شفق در مجله دانشکدهء ادبیات شماره 1 سال 11، مهر 42 صص 1 - 15 شود.
(1) - آنکارا بضبط قدیم Ancyra که بهمان مناسبت در کتب ما بشکل انقوره = انکوره = انکوریه آمده، یکی از قدیمترین شهرهای اناطولی یا آسیای صغیر است و در حدود 2000 سال پیش از میلاد مرکز یکی از نواحی دولت هیتی معدود می شد. سپس به تناوب دولتها فریگیه ولیدیه و دولت شاهنشاهی کورش کبیر در آنجا فرمانروایی داشت تا آنکه در قرن سوم پیش از میلاد اقوام «گل» از مغرب اروپا بآنجا مهاجرت کردند و بهمان جهت غلاطیه Galatiaنامیده شد... آثار باستانی در این شهر خوش هوا... نظیر قلعهء قدیم معبد امپراطور آوگوستوس و برج یولیانوس و خرابه های حمامهای رومی و مساجدی مانند علاءالدین حاجی بایرام و موزهء هیتی به ارزش تاریخی آن می افزاید. (از مقالهء دکتر شفق در مجلهء دانشکدهء ادبیات شمارهء مسلسل 41 ص3).
(2) - Maritza.
(3) - Iris.
(4) - Halys.
(5) - Meandre.