تبع

[تُبْ بَ] (اِخ) نام وی حارث بن قیس بن صیفی بن سباء الاصغربن حمیربن سبا(1). خواندمیر در شرح احوال وی آرد: چون حمیربن سبا بعالم دیگر انتقال فرمود اختلاف در قبیلهء او پیدا شد و یکی از ایشان در مدینهء سبا و دیگری در بلاد حضرموت پادشاه گشتند و مدتها حال یمنیان بدین منوال گذران بود تا حارث الرایش خروج نموده جمیع اولاد حمیر بر سلطنتش اتفاق کردند و امر و نهی او را تابع شدند. بنابر آن حارث به تبع ملقب گشت. حارث الرایش اول پادشاهی است که او را تبع گفتند... در تاریخ بناکتی مسطور است که او را رایش بجهت آن میگفتند که بسیارعطا بود و عطادهنده را بلقب حمیر رایش گویند. و حارث رایش معاصر منوچهر بود... و حارث سلطنتش بقول اصح صدوبیست سال بود. (حبیب السیر چ خیام ج 1 ص263). و چون تمام پادشاهان یمن، از حارث تا تبع اصغر همگان را تبع خوانند و بهمین علت در ترجمهء حال آنان جای جای اختلافی پدید می آید، اینک تبابعهء یمن به ترتیبی که میرخواند آورده است ذکر میشود:
ناملقب
حارث الرایش تبع
ابرهه بن حارثذوالمنار
افریقش بن ابرهه-
العبدبن ابرههذوالاذعار
هدهادبن شراحیل-
بلقیس و سلیمان (بلقیس دختر یا خواهر شراحیل)-
ناشربن عمروبن شراحیلنعیم
ابوکرب شمربن افریقشیرعش
ابومالک بن یرعش-
اقرن بن ابومالکتبع ثانی(2)
ذوجیشان بن اقرن-
مالک بن ابی کرب بن تبع الاقرن-
ابوکرب اسعدبن مالک بن ابی کربتبع اوسط
حسان بن تبع الاوسط-
عمروبن تبع الاوسط-
تبع الاصغر حسان بن تبع الاوسط(3)-
(از حبیب السیر چ خیام ج 1 صص263 - 266). در تاریخ یعقوبی این سلسله بدین شرح آمده است: 1 - حارث بن شداد رائش. 2 - ابرهه بن الرائش. 3 - افریقیس بن ابرهه. 4 - عبدبن ابرهه. 5 - هدهادبن شرحبیل. 6 - زید (و هو تبع الاول). 7 - بلقیس و سلیمان. 8 - رحبعم بن سلیمان. 9 - یاسر ینعم بن عمروبن یعفربن عمروبن شرحبیل. 10 - شمربن افریقیس بن ابرهه. 11 - تبع الاقرن بن شمربن عمید. 12 - ملکیکرب بن تبع. 13 - حسان بن تبع. 14 - عمروبن تبع (برادر حسان). 15 - تبع بن حسان بن بحیله بن کلیکرب بن تبع الاقرن و هو اسعد ابوکرب... ثم تفرقت ملوک قحطان و ملکوا اقواماً متفرقین... (تاریخ یعقوبی ج1 چ نجف صص158 - 161).
(1) - در تاریخ یعقوبی: و هو الحارث بن شدادبن ملطاط بن عمروبن ذی ابین بن ذی یقدم بن الصواربن عبدالشمس بن وائل بن الغوث بن حیدان بن قطن بن عریب بن ایمن بن الهمیع بن حمیربن سبا.
(2) - در مجمل التواریخ و القصص چ بهار، اقرن بن ابومالک را تبع الاقرن و تبع الاصغر هم ذکر کرده و در حبیب السیر لقب دیگر وی عمر و در تاریخ حمزه همان تبع ثانی است. رجوع به تبع الاقرن شود.
(3) - ظ. باید تبع الاصغربن حسان بن تبع الاوسط یا تبع الاصغر، جیشان بن تبع... باشد چه تبع اوسط را داشتن دو پسر بنام حسان بعید بنظر می آید و در حبیب السیرچ 1 تهران تبع الاصغر جیشان بن تبع الاوسط آمده و در زیر کلمهء جیشان، حسان را نسخه بدل داده و در تاریخ حمزه تبع بن حسان بن تبع آمده است ولی در ناسخ التواریخ حسان بن تبع الاوسط و کنیت او ابوکرب است. رجوع به تبع اصغر شود.