تبریزی

[تَ] (اِخ) یحیی بن علی بن الحسن بن محمد بن موسوی بن الخطیب مکنی به ابو زکریاالشیبانی. النحوی اللغوی. یکی از ائمهء لغت است که برای کسب علم به نقاط مختلف سفر کرد. و بر عبدالقاهر جرجانی و ابن سهیل بیضاوی و بسیاری از علماء حدیث خواند و در بصره حدیث شنید و ادب را از هلال الصابی و ابن السراج و ابوالطیب الطبری و جز آن آموخت. وی بر شرب خمر مداومت داشت و مردم مصنفات او را در حالت مستی وی بر او قرائت میکردند.
بسیاری از دواوین اشعار و کتابهای ادب را بخط خود نوشت و در اعراب القرآن کتابی در چهار مجلد تصنیف کرد و آن را الملخص نامید و نیز شرح اللمع ابن جنی و شرح حماسه و شرح دیوان متنبی و شرح دیوان ابوتمام طایی و سقط الزند و المفضلیات و معلقات سبع و جز آن از آثار اوست. وی از تبریز بقصد ابوالعلاء معری به معره سفر کرد و در اوان شباب بمصر رفت و بدانجا بر طاهربن بابشاذ قرائت کرد سپس به بغداد بازگشت و تا هنگام مرگ در آنجا ساکن بود. او راست: 1 - تهذیب اصلاح المنطق. 2 - کنزالحفاظ فی کتاب تهذیب الالفاظ. 3 - شرح بر دیوان اشعار حماسه. 4 - شرح معلقات. (از معجم المطبوعات چ مصر ج 1 ستون 625 - 627). سمعانی و صاحب ریحانه الادب وفات وی را بسال 502 ه . ق. ذکر کرده اند(1). رجوع به ریحانه الادب ج 1 ص398 و اعلام زرکلی ج 1 ص162 و ج 3 ص1152 و المنجد بخش الاعلام ص103 و رجوع به انساب سمعانی ج 1 ورق 103 الف شود.
(1) - در المنجد تاریخ تولد و وفات وی 1030 - 1109 م. است.