تب

[تِ] (اِخ)(1) از بزرگترین شهرهای قدیمی مصر علیا که پایتخت یازدهمین و دوازدهمین سلسلهء سلاطین مصر (3100-1700 ق. م.) و نیز پایتخت هفدهمین تا بیستمین سلسلهء سلاطین این کشور (1600-1100 ق. م.) بوده است که مصریان آنرا «اوآست»(2) و یونانیان آنرا «دیوس پولیس»(3) می نامیدند. و آن را شهر صددروازه هم می گفتند. این شهر بر دو ساحل نیل گسترش یافته بود. در آن قسمت که بر ساحل راست نیل واقع شده بود، دو معبد بزرگ قرار داشت که به خداوند «آمون»(4)تعلق داشت و اکنون بنام معبد «لوکزور»(5) و «کرنک»(6) دو شهری که در اطراف خرابه های آن دو معبد ساخته شده اند نامیده میشوند. و این دو شهر بوسیلهء خیابانی بهم مربوط میشوند و آن قسمت که بر ساحل یسار رود نیل قرار داشت، اکنون به «بیبان الملوک» معروف است و یک گورستان عظیم زیرزمینی از آثار باستانی آن برجای است که در آن مقدار زیادی از حجارهای کهن که مخصوص حفظ خاک مردگان خانواده های شاهان است، برجای مانده است. در میان آنها معبد «هاتشوپسان»(7) (دیرالبحری) و «ستوزیس» اول(8) و رامسس (رعمسیس) دوم و همچنین مجسمه های عظیم «آمنوفیس» سوم(9) و بناهای عظیم رامسیس دوم (مدینه هبو) قرار دارد که بوسیلهء یک سلسله از تپه های عریان محصور است که بر بعض آنان آرامگاه های جدیدی ساخته شده است. در ماوراء این تپه ها درهء بزرگی است که آنرا درهء پادشاهان گویند که آرامگاه فراعنهء «تب» در میان صخره های آن قرار دارد. آرامگاه «توتن خمون»(10) (توت عنخ امون) از آنجا کشف شده است. تب در حدود قرن ششم قبل از میلاد بوسیلهء لشکریان کمبوجیه (کامبوزیا) اشغال شد و خسارت قابل توجهی بر آن وارد آمد و در دوران بطالسه(11) اعتبار پایتخت بودن خود را از دست بداد و در دوران تسلط رومیان بر مصر این شهر مرکز ولایت تبائید بود. مرحوم پیرنیا از قول هرودوت آرد: مصریها گویند نخستین بشری که پادشاه مصر شد، مینس نام داشت و در زمان او به استثناء ولایت تب تمام مصر باتلاقی بود. (ایران باستان ج1 ص 509). رجوع به ایران باستان ج1 ص50، 496 و 573 و تبائید و «صعید» شود.
(1) - Thebes.
(2) - Ouast.
(3) - Diospolis.
(4) - Ammon.
(5) - Luxor.
(6) - Karnak.
(7) - Hatshopsent.
(8) - Sethosis 1er..
(9) - Amenophis III..
(10) - Toutankhamon.
(11) - Ptolemees.