تأثیر

[تَءْ] (اِخ) نام وی میرزا محسن(1) از تبریزی های متولدشده در اصفهان است. اجداد وی را شاه عباس صفوی از تبریز کوچانید و در اصفهان مسکن داد. تاریخ تولد تأثیر را بر مبنای این دو بیت:
در پنجه و پنج عمر درباختنی
یک گوهرم افتاد و نشد ساختنی
تاریخ به جاخالی دندان آمد
انداختمی یکی ز انداختنی.
در حدود سال 1060 ه . ق. دانسته اند و بنا بر تصریح تذکرهء خوشگو بسال 1129 ه . ق. درگذشت. وی از مستوفیان دربار صفوی و چندی هم وزیر یزد بود:
چون خلاص از عمل یزد شدم
گشتم آسوده فتادم به بهشت
پی تاریخ یکی ز اهل سخن
قلم آورد و «تخلص» بنوشت.
چنانکه از این ابیات آشکار می گردد وی بسال 1120 ه . ق. از خدمات دیوانی کناره گرفت و با عزت و احترام در خانهء خود معتکف گشت تا برحمت ایزدی پیوست. آذر بیگدلی در آتشکده آرد: «با وجود اینکه تخلصش تأثیر است، سخنش بی تأثیر است». او را دیوانی است شامل قصاید، مقطعات، مثنوی ها، غزلیات که در حدود 16435 بیت شمرده اند.(2) رجوع به آتشکدهء آذر (چ زوار) ص174 و فهرست کتابخانهء مدرسهء عالی سپهسالار ج2 ص573 و کتاب دانشمندان آذربایجان صص77-81 و قاموس الاعلام ترکی و تذکرهء خوشگو و تاریخ یزد آیتی شود.
(1) - در آتشکدهء آذر و در تاریخ یزد آیتی، محمدحسن و در قاموس الاعلام ترکی و تذکرهء خوشگو، محمدمحسن ضبط شده ولی در کتاب دانشمندان آذربایجان و فهرست کتابخانهء مدرسهء عالی سپهسالار میرزا محسن آمده است و این بیت هم نام وی را به «محسن»، تصریح میکند:
چند به بستر افکنی محسن مستمند خود
هیچ حذر نمیکنی از دم واپسین او.
تأثیر (از فهرست کتابخانهء مدرسهء عالی سپهسالار).
(2) - در خلاصه الافکار تربیت، عدهء ابیات دیوان تأثیر ده هزار بیت آمده است ولی این رقم به عدهء ابیات غزلیات او بیشتر نزدیک است.