تاج الدین
[جُدْ دی] (اِخ) تمران شاه. عوفی در لباب الالباب در ترجمهء حال او آرد: الملک المعظم تاج [ الدین ] تمران شاه شاهزاده و گوهر آزاده هم نسبتی عالی و هم کرمی متوالی داشت و با علّو نسب و سمو حسب شعری که شعری شعار آن سزیدی و نثره نثار آن شایستی- خال جمال کمال او آمده بود و اشعار آبدار او بسیار است و تمامت بر خاطر نبوده، فامارباعئی چند در قلم آمد:
*
لرزان تنم از باد ستیز غم تست
سوزان دلم از آتش تیز غم تست
مگذار بتا که خاک خواری گیرد
صحرای دلم که آب خیز غم تست.
هم او راست:
آیا بینم بخدمتت یاری در
خود را بشروع خوشترین کاری در
یکبار دگر نشسته با هم دوبدو
بی هیچ سوم، بچار دیواری در
و هم او گوید:
هرگز چو منی عاشق و مدهوش که دید؟
آزاد چو بنده حلقه در گوش که دید؟
با دل گفتم کمی فراموشش کن
دل گفت دلی ز جان فراموش که دید؟
و در معنی شکار سلطان غیاث الدنیا والدین تغمده الله برحمته می گوید:
هر روز چنین شهانه کاری میکن
بر چهرهء ایام نگاری میکن
بر تخت بخرّمی شرابی میخور
در باغ بخوشدلی شکاری میکن.
(لباب الالباب چ براون ج 1 صص50- 51) عوفی در ترجمهء احوال ملک طغانشه بن محمد المؤید آرد:... میان او و میان ملک تاج الدین تمران مکاتبات و مشاعرات است... و او را ابیات و اشعار بسیار است و با ملک تاج الدین تمران مشاعره کرده اند و ابیات ایشان شهرتی دارد ... (لباب الالباب چ براون ج 1 صص46- 47). و در ترجمهء احوال ظهیرالدین تاج الکتاب السرخسی آرد: شنیدم که بحضرت ملک کبیر تاج الدین تمران رحمه الله قطعه ای فرستاد و از وی کنیزکی بکر التماس کرده و آن قطعه این است:
صدرا! بذات پاک خداوند انس و جان
کز جان و دل ثناء جلال تو گفته ام
جانم ز خار حادثه هر چند خسته بود
لیک از نسیم لطف تو چون گل شکفته ام
از بحر طبع خویش گهرهای شب چراغ
بهر ثنات در صدف دل نهفته ام
دانی بزرگوارا کز جور روزگار
شبها چو بخت تو نفسی من نخفته ام
تا در جناب جاه و جلالت نرفته ام
گرد محن ز ساحت سینه نرفته ام
دارم طمع ز لطف تو ناسفته گوهری
زیرا بسی گهر بمدیح تو سفته ام.
چون ملک تاج الدین رحمه الله این قطعه بر خواند کنیزک بچهء هندی بکر که زنگیان زلف او رومی روی آفتاب را طبانچهء غیرت میزدند به نزدیک او فرستاد و این قطعه در عذر آن نبشت:
چون بالماس طبع در سفتی
در ناسفته ای فرستادم
قوتت ده خدای عزّ وجل(1)
که زبی قوتی بفریادم
و چون سید بافتضاض بکارت او داد قضاء شهوت داد... آن کنیزک رنجور شد و هم در آن زودی فوت گشت و چون ملک تاج الدین را ازین حال علم شد این دو بیت به نزدیک او فرستاد:
علوی! کافران هندی را
زود ز اسلام سیر خواهی کرد
پدرت غزو کردی از شمشیر
تو غزا هم به... خواهی کرد... (لباب الالباب چ برون ج 1 صص137- 138).
تمران ولایتی است از غور در شعاب کوه اشک که یکی از جبال خمسهء غور است. (طب ص39)(2) و تاج الدین تمران از جانب سلاطین غوریه خصوصاً غیاث الدن غوری(3)حکمران آن ولایت بوده است (ص 84) و دختر او ملکهء معزّیه زوجهء غیاث الدین محمودبن غیاث الدین غوری و مادر سلطانان بهاءالدین سام و شمس الدین محمد است. (تعلیقات علامهء قزوینی در لباب الالباب چ برون ج 1 صص303- 304).
(1) - چنین است.
(2) - تاریخ غزنویه و غوریه و فروع ایشان موسوم بطبقات ناصری لابی عمر و منهاج الدین عثمان بن سراج الدین الجوزجانی طبع کلکته سنهء 1864 میلادی.
(3) - جلوس در غور 558، در هرات 571، وفات 599.
*
لرزان تنم از باد ستیز غم تست
سوزان دلم از آتش تیز غم تست
مگذار بتا که خاک خواری گیرد
صحرای دلم که آب خیز غم تست.
هم او راست:
آیا بینم بخدمتت یاری در
خود را بشروع خوشترین کاری در
یکبار دگر نشسته با هم دوبدو
بی هیچ سوم، بچار دیواری در
و هم او گوید:
هرگز چو منی عاشق و مدهوش که دید؟
آزاد چو بنده حلقه در گوش که دید؟
با دل گفتم کمی فراموشش کن
دل گفت دلی ز جان فراموش که دید؟
و در معنی شکار سلطان غیاث الدنیا والدین تغمده الله برحمته می گوید:
هر روز چنین شهانه کاری میکن
بر چهرهء ایام نگاری میکن
بر تخت بخرّمی شرابی میخور
در باغ بخوشدلی شکاری میکن.
(لباب الالباب چ براون ج 1 صص50- 51) عوفی در ترجمهء احوال ملک طغانشه بن محمد المؤید آرد:... میان او و میان ملک تاج الدین تمران مکاتبات و مشاعرات است... و او را ابیات و اشعار بسیار است و با ملک تاج الدین تمران مشاعره کرده اند و ابیات ایشان شهرتی دارد ... (لباب الالباب چ براون ج 1 صص46- 47). و در ترجمهء احوال ظهیرالدین تاج الکتاب السرخسی آرد: شنیدم که بحضرت ملک کبیر تاج الدین تمران رحمه الله قطعه ای فرستاد و از وی کنیزکی بکر التماس کرده و آن قطعه این است:
صدرا! بذات پاک خداوند انس و جان
کز جان و دل ثناء جلال تو گفته ام
جانم ز خار حادثه هر چند خسته بود
لیک از نسیم لطف تو چون گل شکفته ام
از بحر طبع خویش گهرهای شب چراغ
بهر ثنات در صدف دل نهفته ام
دانی بزرگوارا کز جور روزگار
شبها چو بخت تو نفسی من نخفته ام
تا در جناب جاه و جلالت نرفته ام
گرد محن ز ساحت سینه نرفته ام
دارم طمع ز لطف تو ناسفته گوهری
زیرا بسی گهر بمدیح تو سفته ام.
چون ملک تاج الدین رحمه الله این قطعه بر خواند کنیزک بچهء هندی بکر که زنگیان زلف او رومی روی آفتاب را طبانچهء غیرت میزدند به نزدیک او فرستاد و این قطعه در عذر آن نبشت:
چون بالماس طبع در سفتی
در ناسفته ای فرستادم
قوتت ده خدای عزّ وجل(1)
که زبی قوتی بفریادم
و چون سید بافتضاض بکارت او داد قضاء شهوت داد... آن کنیزک رنجور شد و هم در آن زودی فوت گشت و چون ملک تاج الدین را ازین حال علم شد این دو بیت به نزدیک او فرستاد:
علوی! کافران هندی را
زود ز اسلام سیر خواهی کرد
پدرت غزو کردی از شمشیر
تو غزا هم به... خواهی کرد... (لباب الالباب چ برون ج 1 صص137- 138).
تمران ولایتی است از غور در شعاب کوه اشک که یکی از جبال خمسهء غور است. (طب ص39)(2) و تاج الدین تمران از جانب سلاطین غوریه خصوصاً غیاث الدن غوری(3)حکمران آن ولایت بوده است (ص 84) و دختر او ملکهء معزّیه زوجهء غیاث الدین محمودبن غیاث الدین غوری و مادر سلطانان بهاءالدین سام و شمس الدین محمد است. (تعلیقات علامهء قزوینی در لباب الالباب چ برون ج 1 صص303- 304).
(1) - چنین است.
(2) - تاریخ غزنویه و غوریه و فروع ایشان موسوم بطبقات ناصری لابی عمر و منهاج الدین عثمان بن سراج الدین الجوزجانی طبع کلکته سنهء 1864 میلادی.
(3) - جلوس در غور 558، در هرات 571، وفات 599.
قافیه‌یاب برای اندروید
با خرید نسخه اندرویدی قافیه‌یاب از فروشگاه‌های زیر از این پروژه حمایت کنید:
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
نرم‌افزار فرهنگ عروضی
گنجور
گنجور مجموعه‌ای ارزشمند از سروده‌ها و سخن‌رانی‌های شاعران پارسی‌گوی است که به صورت رایگان در اختیار همگان قرار گرفته است. برای مشاهده وب‌سایت گنجور اینجا کلیک کنید.
دریای سخن
نرم‌افزار دریای سخن کتابخانه‌ای بزرگ و ارزشمند از اشعار و سخنان شاعران گرانقدر ادب فارسی است که به حضور دوستداران شعر و ادب تقدیم می‌داریم.