پیراسته

[تَ / تِ] (ن مف) نعت مفعولی از پیراستن. مهذب. مقابل آراسته. متحلی. متحلیه. مقذذ. (منتهی الارب) :
جهاندار خاقان مرا خواسته است
سخنها ز هر گونه پیراسته است.فردوسی.
خانهء پیراسته همچون نگار
منتظر خانه فروش توام.عطار.
|| نازیبا بریده. (شرفنامه). شاخهای زاید بریده. زده. باغی که شاخهای زیادتی آن را بریده و علفهای زیادتی آنرا چیده و صفا داده باشند. درختی که آنرا پر کاوش کرده باشند یعنی شاخهای زیادتی آن را بریده باشند. (برهان)(1) :
نه زمینی ز تو آراسته گشت
نه درختی ز تو پیراسته گشت.جامی.
|| مجازاً، اصلاح شده. مرتب گردانیده و ساخته و پرداخته. (برهان) :
ای جهان از عدل تو آراسته
باغ ملک از خنجرت پیراسته.انوری.
یخضود؛ آنچه از چوب تر پیراسته باشند یا از درخت شکسته شده باشد. (منتهی الارب). || پاک شده از مو و پشم. زدوده. || درپی کرده. رفوکرده. وصله کرده. پینه زده :
شرمم از خرقهء آلودهء خود می آید
که برو وصله بصد شعبده پیراسته ام.حافظ.
|| زدوده. صیقل داده (شمشیر و جز آن). || زدوده (از غم) :
ز خوبیّ آن کودک و خواسته
دل او ز غم گشته پیراسته.فردوسی.
|| مدبوغ. آش نهاده: صله؛ پوست خشک ناپیراسته. مسک دبیغ؛ پوست پیراسته. (منتهی الارب). اندباغ؛ پیراسته شدن. (تاج المصادر بیهقی) (منتهی الارب) :
قومی که چو روبه بتو بر حیله سگالند
پیراسته بادند چو سنجاب و چو قاقم.
سوزنی.
|| مهیا. بسیجیده. آماده :
خود تو آماده بوی و آراسته
جنگ او را خویشتن پیراسته.رودکی.
|| پاک و صافی شده. ساخته و پرداخته :
ز مرگ آن نباشد روان کاسته
که با ایزدش کار پیراسته.فردوسی.
|| بصلاح. دور از آلودگیها. دور از نازیبائی ها :
اگر چه جریره ست پیراسته
ازین انجمن مر ترا خواسته.فردوسی.
فلان جوانی است آراسته و پیراسته؛ بصلاح و دور از عیب و زشتی و آلودگی. || مزور. مزخرف. برساخته :
چنین گفت: الها به آلای خویش
به اجلال و اعزاز و نعمای خویش
که گویا کن این گرگ را تا ازوی
کنم این سخن را همی جستجوی
بدانم که این گفتهء راستست
و یا نه دروغ است پیراسته است.
شمسی (یوسف و زلیخا).
|| پیراستهء شهر؛ سواد. (دهار). فصیل (؟) بود و دیوار کوچک پیش بارو و در میان بازار که پوشانیده باشند (؟) (لغت نامهء اسدی) :
گر زآنکه به پیراستهء شهر برآیی
پیراسته آراسته گردد ز رخانت.بوشعیب.
|| دهی که در آن نخلستان بسیار باشد. بیراسته. (برهان).
(1) - Arbre taille. Arbre emonde (فرانسوی).