پشتو
[پَ / پُ] (اِخ) یا پختو نام لهجه ای در افغانستان و آن شعبه ای است از زبانهای ایرانی. (دائره المعارف اسلامی ج 1 ص152). پشتو ظاهراً از لفظ پشتون یا پختون آمده است که نام قبیله ای از آریاهای ایرانی است(1). آقای عبدالحی حبیبی آورده اند: ...این زبان اصلا جزء زبانهای هندواروپائی است و با زبانهای قدیم آریائی مانند سانسکریت و زند قرابت مستقیم دارد... این زبان منسوب به قوم پشتون است لفظ پشتون در ریگویدا پکهت(2) آمده و با نام بخدی، بختی که در کتاب اوستا برای باختر و بلخ ذکر شده ربط دارد. هرودوت مورخ یونانی آنرا پکتیس و پکتویس و سرزمین آنها را پکتیکا ذکر کرده(3) و بطلمیوس هم آنرا پکتین نوشته است پس نام پشتو از همان پکهت - پکتویس - پکتین ساخته شده و پشتو و پختو تلفظ میشود... در پشتو سی حرف موجود است که بیست و شش حرف آن صامت و چهار مصوت است. آثار ادبی پیش از اسلام این زبان بدست نیامده ولی بعد از قرن اول هجری اشعار و منظوماتی موجود است که بر حیات ادبی این زبان در اوائل اسلام دلالت میکند. کتاب پته خزانه (گنجینهء پنهان) که بسال 1142 ه . ق. 1729 م. در قندهار نوشته شده باستناد کتب قدیمهء پشتو برخی از منظومات و اشعار پشتو را که به قرن دوم هجری تعلق دارد نقل کرده است. شعرای قدیم پشتو که اشعارشان تاکنون بدست ما رسیده بقرار ذیل است:
قدیم ترین شاعر پشتو که یک منظومهء حماسی او را مؤلف کتاب پته خزانه به استناد تاریخ سوری نقل کرده امیر کرور(4) پسر امیر پولاد سوری است که بسال 139 ه . ق./ 756 م. در مندش غورامیر بود و بسال 154 ه . ق./ 770 م. در جنگلهای پوشنج هرات مرده است. دیگر از شعرای قدیم که اشعار وی را پته خزانه از کتاب لرغونی پشتانه(5) یعنی افغانهای قدیم نقل کرده ابومحمد هاشم بن زیاد السروانی بستی است که بسال 223 ه . ق./ 837 م. در سروان هلمند متولد شد وی بزبان پشتو کتاب دسالووزمه یعنی نسیم ریگستان را نوشته است. دیگر از شعرای قدیم پشتو شیخ رضی لودی برادرزادهء شیخ حمید لودی پادشاه ملتان است که در حدود سال هزار مسیحی میزیست. شعرای دیگر که پیش از سال هزار مسیحی درگذشته اند بقرار ذیل اند بیتنی(6) در حدود سال هزار مسیحی، اسماعیل سربنی در حدود سال هزار مسیحی، شیخ اسعد سوری شاعر دربار سوریهای غور (متوفی بسال 425 هجری / 1033 م.) شکارندوی بن احمد کوتوال فیروزکوه غور متوفی در حدود سال 1150 م. ملک یار غرشین متوفی در حدود سال 1150 م. تایمنی متوفی در حدود سال 1150 م. قطب الدین بختیار کاکی بن احمدبن موسی متولد بسال 575 ه . ق./ 1179 م. و متوفی بسال 633 ه . ق./ 1235 م.، شیخ تیمن بن کاکر متوفی در حدود سال 1150 م. شیخ متی بن شیخ عباس بن عمر بن خلیل متوفی بسال 623 ه . ق./ 1226 م.، باباهوتک متولد بسال 661 ه . ق./ 1262 م. و متوفی بسال 740 ه . ق./ 1339 م.، سلطان بهلول لودی متوفی بسال 894 ه . ق./ 1488 م. خلیل خان نیازی متوفی در حدود سال 1188 م. اکبر زمین داوری متوفی در حدود سال 1350 م. شیخ عیسی مِشوانی متوفی در حدود سال 1465 م. شیخ بستان بریخ متوفی در حدود سال 998 ه . ق./ 1559 م.، ملاالف هوتک متوفی در حدود سال 1591 م.، ملامست زمند متوفی در حدود سال 950 ه . ق./ 1543 م.، میرزاخان انصاری متوفی در حدود سال 1591 م.، دولت الله لوانی متوفی در حدود سال 1591 م. زرغون خان نورزی فراهی متوفی بسال 921 ه . ق./ 1515 م. دوست محمد کاکر متوفی در حدود سال 900 ه . ق./ 1494 م. علی سرور لودی متوفی بسال هزار ه . ق./ 1591 م.. بعد از سال هزار هجری شعراء و مصنفان بسیار بزبان پشتو سخن گفته اند از آن جمله خوشحال خان ختک و عبدالرحمن بابا متولد بسال 1042 ه . ق./ 1632 م. و حمید مهمند متوفی در حدود سال 1690 م. و پیرمحمد کاکر متوفی در حدود سال 1770 م. از بعد از سال هزار هجری کتب و دیوانهای بسیار بزبان پشتو موجود است که عدد آنها به پانصد میرسد و آن کتب در دین و تصوف و تبلیغ و شعر و ادب و فلسفه و اخلاق و فقه و طب و غیره است در ذیل نام برخی از آنها ذکر میشود: 1 - قدیم ترین کتابی که بزبان پشتو نوشته شده ولی نسخهء آن موجود نیست اما مؤلف پته خزانه از آن ذکر میکند کتاب سالووزمه یعنی نسیم ریگستان است که مؤلف آن زبده الفصحا ابومحمد هاشم بن زیارالسروانی البستی است و بسال 223 ه . ق./ 837 م. در سروان هلمند متولد و بسال 297 ه . ق./ 909 م. در بست وفات یافته. وی از شاگردان ادیب معروف عرب بن خلاد ابوالعیناست و کتاب سالو و زمه را در بحث اشعار عرب نوشته است و مؤلف کتاب پته خزانه وجود این کتاب را بنقل از لرغونی پشتانه نوشته است. 2 - تذکره الاولیای افغان که بعد از سال 612 ه . ق. / 1215 م. در ارغسان قندهار نگاشته شده و مؤلف آن سلیمان بن بارک خان قوم ماکوصابزی است. این کتاب شرح حال بسیاری از شعرا و اولیاء افغان را آورده است و بسال 1319 ه . ش. در کابل شش صفحه آن در جلد اول پشتانه شعرا عکس برداری شده و نشر یافته است. 3 - دخدای مینه یعنی محبت خدا که مجموعهء اشعار شیخ متی قوم خلیل است این شاعر در سال 623 ه . ق./ 1226 م. متولد و بسال 688 ه . ق./ 1289 م. درگذشته است و در قلات قندهار مدفون است. 4 - اعلام اللوذعی فی الاخبار اللودی. کتابی بود بزبان پشتو از احمدبن سعید لودی که بسال 686 ه . ق./ 1287 م. در شرح حال خاندان شاهان لودی نوشته و اشعار وی در آن کتاب نقل شده است. 5 - تاریخ سوری تألیف محمد بن علی البستی در شرح حال خاندان شاهان غور که قصاید قدیم دربار شاهان سوری و غوری بزبان پشتو در این کتاب آمده است سه کتاب مذکور در حدود سال 1200 م. تألیف شده است. 6 - لرغونه پشتانی یعنی افغانهای قدیم تألیف شیخ کته بن یوسف بن متی قوم خلیل است که در حدود سال 700 ه . ق./ 1300 م. نوشته شده و حاوی شرح حال بسیاری از مشاهیر شعرا و علما و بزرگان است و مؤلف کتاب پته خزانه بسی از آثار ادبی زبان پشتو را از این کتاب نقل کرده است. 7 - تذکره الاولیاء افغان تألیف شیخ قاسم بن شیخ قدم بن محمد زاهدبن میردادبن سلطان بن شیخ کته سابق الذکر است که شیخ قاسم در 956 ه . ق./ 1549 م. در بدنی پشاور متولد و بسال 1016 ه . ق./ 1607 م. وفات یافته است. 8 - دفتر شیخ مَلی، تألیف آدم بن ملی بن یوسف بن مندی بن خوشی بن کندبن خوشبون است که در شرح حال فتوحات سوات و تقسیم زمین های آنجا در حدود 820 ه . ق./ 1417 م. نوشته شده است. 9 - تاریخ کجوجان رانی زی حاوی تاریخ سوات و بنیر که در حدود سال 900 ه . ق./ 1494 م. نوشته شده است. 10 - غَرغَشت نامه منظومهء دوست محمد کاکر ولد بابرخان که بسال 929 ه . ق./ 1522 م. نظم شده و حاوی شرح غرغشت و دیگر بزرگان افغان بود. 11 - بوستان اولیا تألیف شیخ بوستان ولد محمد اکرم قوم بُریخ که بسال 998 ه . ق./ 1589 م. در شوراوک قندهار نوشته شده و مؤلف آن در سال 1002 ه . ق./ 1593 م. در احمدآباد گجرات وفات یافته است. 12 - خبر البیان تألیف بایزید پیرروشان ولد عبدالله متولد بسال 932 ه . ق./ 1525 م. مدفون در بته پور حاوی تبلیغات مسلکی وی. 13 - مخزن الاسلام آخوند درویزه بن گدابن سعدی متوفی 1048 ه . ق./ 1638 م. که در پشاور مدفون است و کتابش حاوی مسائل دینی و تبلیغات مخالف پیرروشان است. 14 - کلید کامرانی تألیف کامران خان بن سدوخان سرسلسلهء قوم سَدوزائی است که بسال 1038 ه . ق./ 1628 م. آنرا در شهر صفای قندهار نوشته و شرح حال بسی از شعرا و بزرگان افغان را در آن نگاشته است. 15 - تحفهء صالح تألیف ملااله یا رالکوزائی که تذکرهء رجال مشهور افغان است در حدود سال 1590 م. 16 - سلوک الغزاه تألیف ملامست زمند در حدود 1610 م. حاوی مضامین تبلیغی دربارهء جهاد. 17 - ارشاد الفقراء منظوم خانم نیک بخته بنت شیخ اله داد قوم مموزی که بسال 969 ه . ق./ 1561 م. منظوم شده است. 18 - ترجمهء منظوم بوستان سعدی که زرغونه بنت ملادین محمد کاکر در سال 903 ه . ق./ 1497 م. منظوم داشته. 19 - دیوان رابعه حاوی اشعار وی در سال 915 ه . ق./ 1509 م. گرد آمده است. 20 - پته خزانه یعنی گنجینهء پنهان تألیف محمد بن داودخان هوتک تذکره الشعرای مهم زبان پشتو که در سال 1142 ه . ق./ 1729 م. در قندهار به امر شاه حسین هوتک نوشته و این کتاب در سال 1323 در کابل به تصحیح و تحشیهء عبدالحی حبیبی از پشتو تولنه نشر شده است. محمد هوتک متولد بسال 1084 ه . ق./ 1653 م. دو کتاب دیگر هم به پشتو نوشته که یکی خلاصه الفصاحه و دیگر خلاصه الطب نام دارد.
غیر از این: کتب بسیار از نظم و نثر در پشتو موجود است که در اینجا ذکر نشده و بسی هم غیرمطبوع مانده است. از عصر احمدشاه بابا پشتو در افغانستان زبان دربار شاهان بوده و اولین کتاب درسی آنرا در عصر احمدشاهی پیرمحمد کاکر بنام معرفه الافغانی نوشته است بعد از آن اولین دستور افعال زبان پشتو در سال 1220 ه . ق./ 1805) در هند بنام ریاض المحبه از طرف نواب محبت خان پسر حافظ رحمت اللهخان مشهور قوم بریخ افغان نوشته شده و نواب الله یارخان پسر دیگر حافظ رحمت خان بسال 1222 ه . ق./ 1808 م. کتاب لغات پشتو را بنام عجائب اللغات نوشت. در حدود سال 1290 ه . ق./ 1873 م. امیر شیر علیخان القاب مأمورین و عناوین عسکری را به پشتو ترجمه کرد و بعد از سال 1300 ه . ق./ 1882 م. کتب بسیار بزبان پشتو در کابل نشر شد بعد از سال 1920 م. که پشتو مرکه (انجمن ادبی پشتو) در کابل تأسیس شد کتب درسی و دستور زبان و لغات پشتو را نوشتند ولی در حدود سال 1937 م. در کابل پشتو تولنه (فرهنگستان پشتو) تأسیس و بسی از کتب درسی - علمی و ادبی - بزبان پشتو طبع و نشر شد(7) - انتهی(8). مسئلهء احیای زبان پشتو حلقه ای از سلاسل فریب و رشته ای از حبائل حیلهء سیاست های غربی است که برای تجزیه و تفریق ملل شرقی از دیرباز گسترده شده است و درست بدان ماند که امروز ملت فرانسه زبان غنی و بلیغ خود را بلهجهء برتن(9)یا باسک(10) و ایران زبان فردوسی و حافظ را بزبان ولایتی سمنانی و بلوچی تبدیل کردن خواهد و مکروا و مکرالله و الله خیرالماکرین. (قرآن 3 / 54).
|| مرطبان سفالین باشد و معرب آن بستوق است. (برهان قاطع). و آنرا بشتو نیز خوانند. (فرهنگ جهانگیری). بستوی ترشی و غیره.
(1) - رجوع شود به ایران باستان ج 3 ص2266.
(2) - Paktas. (3) - در پشتو این نام پشتونخواو Pashtunkhawآمده است.
(4) - Krur.
(5) - Larghoni Pashtanah.
(6) - Bitnay. (7) - اقتباس و تلخیص از مقالهء عبدالحی حبیبی در سالنامهء کابل سال 1325-1326 ه . ش. ص248 ببعد.
(8) - از اینکه تمام سنوات در این جا با سالهای مسیحی تطبیق شده و در بعض سنوات تنها بتاریخ میلادی اکتفا شده، ظاهراً اصل این مقاله انگلیسی بوده است.
(9) - Le Breton.
(10) - Le Basque.
قدیم ترین شاعر پشتو که یک منظومهء حماسی او را مؤلف کتاب پته خزانه به استناد تاریخ سوری نقل کرده امیر کرور(4) پسر امیر پولاد سوری است که بسال 139 ه . ق./ 756 م. در مندش غورامیر بود و بسال 154 ه . ق./ 770 م. در جنگلهای پوشنج هرات مرده است. دیگر از شعرای قدیم که اشعار وی را پته خزانه از کتاب لرغونی پشتانه(5) یعنی افغانهای قدیم نقل کرده ابومحمد هاشم بن زیاد السروانی بستی است که بسال 223 ه . ق./ 837 م. در سروان هلمند متولد شد وی بزبان پشتو کتاب دسالووزمه یعنی نسیم ریگستان را نوشته است. دیگر از شعرای قدیم پشتو شیخ رضی لودی برادرزادهء شیخ حمید لودی پادشاه ملتان است که در حدود سال هزار مسیحی میزیست. شعرای دیگر که پیش از سال هزار مسیحی درگذشته اند بقرار ذیل اند بیتنی(6) در حدود سال هزار مسیحی، اسماعیل سربنی در حدود سال هزار مسیحی، شیخ اسعد سوری شاعر دربار سوریهای غور (متوفی بسال 425 هجری / 1033 م.) شکارندوی بن احمد کوتوال فیروزکوه غور متوفی در حدود سال 1150 م. ملک یار غرشین متوفی در حدود سال 1150 م. تایمنی متوفی در حدود سال 1150 م. قطب الدین بختیار کاکی بن احمدبن موسی متولد بسال 575 ه . ق./ 1179 م. و متوفی بسال 633 ه . ق./ 1235 م.، شیخ تیمن بن کاکر متوفی در حدود سال 1150 م. شیخ متی بن شیخ عباس بن عمر بن خلیل متوفی بسال 623 ه . ق./ 1226 م.، باباهوتک متولد بسال 661 ه . ق./ 1262 م. و متوفی بسال 740 ه . ق./ 1339 م.، سلطان بهلول لودی متوفی بسال 894 ه . ق./ 1488 م. خلیل خان نیازی متوفی در حدود سال 1188 م. اکبر زمین داوری متوفی در حدود سال 1350 م. شیخ عیسی مِشوانی متوفی در حدود سال 1465 م. شیخ بستان بریخ متوفی در حدود سال 998 ه . ق./ 1559 م.، ملاالف هوتک متوفی در حدود سال 1591 م.، ملامست زمند متوفی در حدود سال 950 ه . ق./ 1543 م.، میرزاخان انصاری متوفی در حدود سال 1591 م.، دولت الله لوانی متوفی در حدود سال 1591 م. زرغون خان نورزی فراهی متوفی بسال 921 ه . ق./ 1515 م. دوست محمد کاکر متوفی در حدود سال 900 ه . ق./ 1494 م. علی سرور لودی متوفی بسال هزار ه . ق./ 1591 م.. بعد از سال هزار هجری شعراء و مصنفان بسیار بزبان پشتو سخن گفته اند از آن جمله خوشحال خان ختک و عبدالرحمن بابا متولد بسال 1042 ه . ق./ 1632 م. و حمید مهمند متوفی در حدود سال 1690 م. و پیرمحمد کاکر متوفی در حدود سال 1770 م. از بعد از سال هزار هجری کتب و دیوانهای بسیار بزبان پشتو موجود است که عدد آنها به پانصد میرسد و آن کتب در دین و تصوف و تبلیغ و شعر و ادب و فلسفه و اخلاق و فقه و طب و غیره است در ذیل نام برخی از آنها ذکر میشود: 1 - قدیم ترین کتابی که بزبان پشتو نوشته شده ولی نسخهء آن موجود نیست اما مؤلف پته خزانه از آن ذکر میکند کتاب سالووزمه یعنی نسیم ریگستان است که مؤلف آن زبده الفصحا ابومحمد هاشم بن زیارالسروانی البستی است و بسال 223 ه . ق./ 837 م. در سروان هلمند متولد و بسال 297 ه . ق./ 909 م. در بست وفات یافته. وی از شاگردان ادیب معروف عرب بن خلاد ابوالعیناست و کتاب سالو و زمه را در بحث اشعار عرب نوشته است و مؤلف کتاب پته خزانه وجود این کتاب را بنقل از لرغونی پشتانه نوشته است. 2 - تذکره الاولیای افغان که بعد از سال 612 ه . ق. / 1215 م. در ارغسان قندهار نگاشته شده و مؤلف آن سلیمان بن بارک خان قوم ماکوصابزی است. این کتاب شرح حال بسیاری از شعرا و اولیاء افغان را آورده است و بسال 1319 ه . ش. در کابل شش صفحه آن در جلد اول پشتانه شعرا عکس برداری شده و نشر یافته است. 3 - دخدای مینه یعنی محبت خدا که مجموعهء اشعار شیخ متی قوم خلیل است این شاعر در سال 623 ه . ق./ 1226 م. متولد و بسال 688 ه . ق./ 1289 م. درگذشته است و در قلات قندهار مدفون است. 4 - اعلام اللوذعی فی الاخبار اللودی. کتابی بود بزبان پشتو از احمدبن سعید لودی که بسال 686 ه . ق./ 1287 م. در شرح حال خاندان شاهان لودی نوشته و اشعار وی در آن کتاب نقل شده است. 5 - تاریخ سوری تألیف محمد بن علی البستی در شرح حال خاندان شاهان غور که قصاید قدیم دربار شاهان سوری و غوری بزبان پشتو در این کتاب آمده است سه کتاب مذکور در حدود سال 1200 م. تألیف شده است. 6 - لرغونه پشتانی یعنی افغانهای قدیم تألیف شیخ کته بن یوسف بن متی قوم خلیل است که در حدود سال 700 ه . ق./ 1300 م. نوشته شده و حاوی شرح حال بسیاری از مشاهیر شعرا و علما و بزرگان است و مؤلف کتاب پته خزانه بسی از آثار ادبی زبان پشتو را از این کتاب نقل کرده است. 7 - تذکره الاولیاء افغان تألیف شیخ قاسم بن شیخ قدم بن محمد زاهدبن میردادبن سلطان بن شیخ کته سابق الذکر است که شیخ قاسم در 956 ه . ق./ 1549 م. در بدنی پشاور متولد و بسال 1016 ه . ق./ 1607 م. وفات یافته است. 8 - دفتر شیخ مَلی، تألیف آدم بن ملی بن یوسف بن مندی بن خوشی بن کندبن خوشبون است که در شرح حال فتوحات سوات و تقسیم زمین های آنجا در حدود 820 ه . ق./ 1417 م. نوشته شده است. 9 - تاریخ کجوجان رانی زی حاوی تاریخ سوات و بنیر که در حدود سال 900 ه . ق./ 1494 م. نوشته شده است. 10 - غَرغَشت نامه منظومهء دوست محمد کاکر ولد بابرخان که بسال 929 ه . ق./ 1522 م. نظم شده و حاوی شرح غرغشت و دیگر بزرگان افغان بود. 11 - بوستان اولیا تألیف شیخ بوستان ولد محمد اکرم قوم بُریخ که بسال 998 ه . ق./ 1589 م. در شوراوک قندهار نوشته شده و مؤلف آن در سال 1002 ه . ق./ 1593 م. در احمدآباد گجرات وفات یافته است. 12 - خبر البیان تألیف بایزید پیرروشان ولد عبدالله متولد بسال 932 ه . ق./ 1525 م. مدفون در بته پور حاوی تبلیغات مسلکی وی. 13 - مخزن الاسلام آخوند درویزه بن گدابن سعدی متوفی 1048 ه . ق./ 1638 م. که در پشاور مدفون است و کتابش حاوی مسائل دینی و تبلیغات مخالف پیرروشان است. 14 - کلید کامرانی تألیف کامران خان بن سدوخان سرسلسلهء قوم سَدوزائی است که بسال 1038 ه . ق./ 1628 م. آنرا در شهر صفای قندهار نوشته و شرح حال بسی از شعرا و بزرگان افغان را در آن نگاشته است. 15 - تحفهء صالح تألیف ملااله یا رالکوزائی که تذکرهء رجال مشهور افغان است در حدود سال 1590 م. 16 - سلوک الغزاه تألیف ملامست زمند در حدود 1610 م. حاوی مضامین تبلیغی دربارهء جهاد. 17 - ارشاد الفقراء منظوم خانم نیک بخته بنت شیخ اله داد قوم مموزی که بسال 969 ه . ق./ 1561 م. منظوم شده است. 18 - ترجمهء منظوم بوستان سعدی که زرغونه بنت ملادین محمد کاکر در سال 903 ه . ق./ 1497 م. منظوم داشته. 19 - دیوان رابعه حاوی اشعار وی در سال 915 ه . ق./ 1509 م. گرد آمده است. 20 - پته خزانه یعنی گنجینهء پنهان تألیف محمد بن داودخان هوتک تذکره الشعرای مهم زبان پشتو که در سال 1142 ه . ق./ 1729 م. در قندهار به امر شاه حسین هوتک نوشته و این کتاب در سال 1323 در کابل به تصحیح و تحشیهء عبدالحی حبیبی از پشتو تولنه نشر شده است. محمد هوتک متولد بسال 1084 ه . ق./ 1653 م. دو کتاب دیگر هم به پشتو نوشته که یکی خلاصه الفصاحه و دیگر خلاصه الطب نام دارد.
غیر از این: کتب بسیار از نظم و نثر در پشتو موجود است که در اینجا ذکر نشده و بسی هم غیرمطبوع مانده است. از عصر احمدشاه بابا پشتو در افغانستان زبان دربار شاهان بوده و اولین کتاب درسی آنرا در عصر احمدشاهی پیرمحمد کاکر بنام معرفه الافغانی نوشته است بعد از آن اولین دستور افعال زبان پشتو در سال 1220 ه . ق./ 1805) در هند بنام ریاض المحبه از طرف نواب محبت خان پسر حافظ رحمت اللهخان مشهور قوم بریخ افغان نوشته شده و نواب الله یارخان پسر دیگر حافظ رحمت خان بسال 1222 ه . ق./ 1808 م. کتاب لغات پشتو را بنام عجائب اللغات نوشت. در حدود سال 1290 ه . ق./ 1873 م. امیر شیر علیخان القاب مأمورین و عناوین عسکری را به پشتو ترجمه کرد و بعد از سال 1300 ه . ق./ 1882 م. کتب بسیار بزبان پشتو در کابل نشر شد بعد از سال 1920 م. که پشتو مرکه (انجمن ادبی پشتو) در کابل تأسیس شد کتب درسی و دستور زبان و لغات پشتو را نوشتند ولی در حدود سال 1937 م. در کابل پشتو تولنه (فرهنگستان پشتو) تأسیس و بسی از کتب درسی - علمی و ادبی - بزبان پشتو طبع و نشر شد(7) - انتهی(8). مسئلهء احیای زبان پشتو حلقه ای از سلاسل فریب و رشته ای از حبائل حیلهء سیاست های غربی است که برای تجزیه و تفریق ملل شرقی از دیرباز گسترده شده است و درست بدان ماند که امروز ملت فرانسه زبان غنی و بلیغ خود را بلهجهء برتن(9)یا باسک(10) و ایران زبان فردوسی و حافظ را بزبان ولایتی سمنانی و بلوچی تبدیل کردن خواهد و مکروا و مکرالله و الله خیرالماکرین. (قرآن 3 / 54).
|| مرطبان سفالین باشد و معرب آن بستوق است. (برهان قاطع). و آنرا بشتو نیز خوانند. (فرهنگ جهانگیری). بستوی ترشی و غیره.
(1) - رجوع شود به ایران باستان ج 3 ص2266.
(2) - Paktas. (3) - در پشتو این نام پشتونخواو Pashtunkhawآمده است.
(4) - Krur.
(5) - Larghoni Pashtanah.
(6) - Bitnay. (7) - اقتباس و تلخیص از مقالهء عبدالحی حبیبی در سالنامهء کابل سال 1325-1326 ه . ش. ص248 ببعد.
(8) - از اینکه تمام سنوات در این جا با سالهای مسیحی تطبیق شده و در بعض سنوات تنها بتاریخ میلادی اکتفا شده، ظاهراً اصل این مقاله انگلیسی بوده است.
(9) - Le Breton.
(10) - Le Basque.
قافیه‌یاب برای اندروید
با خرید نسخه اندرویدی قافیه‌یاب از فروشگاه‌های زیر از این پروژه حمایت کنید:
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
نرم‌افزار فرهنگ عروضی
گنجور
گنجور مجموعه‌ای ارزشمند از سروده‌ها و سخن‌رانی‌های شاعران پارسی‌گوی است که به صورت رایگان در اختیار همگان قرار گرفته است. برای مشاهده وب‌سایت گنجور اینجا کلیک کنید.
دریای سخن
نرم‌افزار دریای سخن کتابخانه‌ای بزرگ و ارزشمند از اشعار و سخنان شاعران گرانقدر ادب فارسی است که به حضور دوستداران شعر و ادب تقدیم می‌داریم.