بین

[بَ] (ع اِمص، اِ، ق) جدائی و پیوستگی (از لغات اضداد است). گاه اسم آید و گاه ظرف متمکن و منه قوله تعالی: «لقد تقطع بینکم». (قرآن 6/94). بالرفع والنصب فالرفع علی الفعل؛ ای تقطع وصلکم، و النصب علی الحذف ای ما بینکم. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). فرقت، یقال وقع بینهما بین و وصل، یقال تقطع بینهما؛ ای وصلهما. (از اقرب الموارد). فرق و فصل میان دو چیز و جدائی. (غیاث اللغات).
- ذات البین؛ میان دو چیز. رجوع به ذات البین در جای خود شود.
- غداه البین؛ روز جدائی. (از اساس البلاغه).
- غراب البین؛ زاغ سیاه که عرب نشستن آن و بانگ آن را شوم دارد و نشانهء فراق و جدایی شمارد. رجوع به غراب البین در جای خود شود.
|| فضل و فزونی، یقال بینهما بین بعید و بون بعید؛ ای تفاوت فی فضل احدهما علی الاَخر، و الواو (بون) افصح. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). || دوری. (منتهی الارب). جدایی. فرق :
مرغ مرده مضطر اندر وصل و بین
خواندای القلب بین الاصبعین.مولوی.
از مقامت تا ثریا آنچنان
کز ثریا تا ثری فرقست و بین.سعدی.
|| میان، یقال جلس بین القوم؛ ای وسطهم، و لقیه بعیدات بین؛ ای لقیه بعد حین ثم امسک ثم اتاه. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). میان. (ترجمان القرآن) (مهذب الاسماء). ظرف بمعنی وسط و اضافه شود به بیش از واحد مانند جلستُ بین القوم؛ ای وسطهم و اگر به واحد اضافه شود معطوف به واو گردد مانند: المنزل بین زید و عمرو والمال بینی و بینک. و تکرار واو با ضمیر واجب است و در اسم ظاهر واو عطف بدون آنکه قبحی داشته باشد تکرار گردد برخلاف کسانی که معتقد بقبح آنند زیرا آن در کلام قدما بکار رفته است. و کلمهء بین هرگاه اضافه به ظرف زمان شود، ظرف زمان محسوب میگردد مانند: ازورک بین العصر والاصیل. و هرگاه اضافه به ظرف مکان شود، ظرف مکان محسوب میگردد، مانند: منزلی بین دارک و دار زید. و هرگاه از ظرفیت خارج گردید مانند باقی اسمها معرب میشود مانند لقد تقطع بینکم (برفع و نصب) و لقیته بعیدات بین (به جر بین و تنوین آن)؛ ای بعید فراق. (از اقرب الموارد). راغب گوید کلمهء بین در مواردی بکار رود که در آن مسافتی باشد مانند مسافت میان شهرها و یا آنکه دارای عدد بیش از دو باشد مانند بین الرجلین و بین القوم و به کلمه ای که معنی وحدت دارد اضافه نشود مگر با تکرار کلمهء بین مانند: و من بیننا و بینک حجاب. (از تاج العروس). میان. میانه. وسط. در. || میان. در میان: بین الاقران؛ در میان همتاها، در این بین و در این میان. (ناظم الاطباء) : حکم الله بینی و بین من فعل ذلک. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 289).
- از بین بردن؛ از بین برداشتن. فانی کردن. معدوم کردن.
- از بین رفتن؛ نابود شدن. تلف شدن. از میان رفتن. (یادداشت مؤلف).