بیروت

[بَ] (اِخ)(1) شهری است معروف بر ساحل دریای شام و از اعمال دمشق است. فاصلهء میان آن تا صیدا سه فرسنگ است و بنا بگفتهء بطلمیوس طول بیروت 65 درجه و 45 دقیقه است و عرض آن 33 درجه و 20 دقیقه است. بیروت تا هنگامی که بتصرف مسلمانان بود به بهترین وجه بود. تا آنکه در شوال 503 ه .ق. پادشاه قدس آن را بتصرف خویش درآورد و در سال 583 ه .ق. صلاح الدین ایوبی آن را بازستاند و از این شهر بسیاری از اهل علم و دانش برخاسته اند. (از معجم البلدان). بیروت، بیروث(2)، بیروثای، بیروثه یا بروت(3)، یکی از شهرهای فینیقیها و از ادوار ماقبل تاریخ یعنی از ادوار کتیبه های تل العمارنه - چهارده قرن قبل از میلاد - دارای سابقهء تاریخی و مملکتی مستقل بوده است. در زمان دیادوشی(4) بدست مصریان افتاد سپس آنتیوخوس سوم(5) آن را مسترد داشت. این شهر توسط، دیودوتوس(6) در سال 140 ق. م. ویران گردید و توسط امپراطور اگست ترمیم شد و آن را یکی از مستعمرات رومی قرار داد. مدرسهء حقوق و ادبیات بیروت با مدارس آتن و اسکندریه و قیصریه رقابت میکرد و در آخر قرن چهارم بعد از میلاد یکی از مهمترین شهرهای فینیقیه و اسقف نشین بود. زلزله های سال 349 و 529 م. همراه با امواج دریا ویرانش کرد. درسال (635 م. / 14 ه . ق.) ابوعبیده آن را تصرف نمود و با استیلای حکومت اسلامی دورهء جدیدی در آبادانی و عمران بیروت آغاز گردید. معاویه نخستین خلیفهء بنی امیه مهاجرنشینانی از ایران به آنجا منتقل نمود و آنجا را مرکز و پایگاه حملات دریائی خود قرار داد. در جنگهای صلیبی در 27 آوریل 1110 م. / 503 ه . ق. بتصرف صلیبیان (بلدوین اول) درآمد. صلاح الدین ایوبی در 1199 م. آن را مسترد داشت اما مجدداً سقوط کرد و تا 1291 م. در تصرف صلیبیان بود. این شهر مدتی مورد نزاع میان مسلمانان و صلیبیان بود و سرانجام در دورهء ممالیک مصر بتصرف قطعی مسلمانان درآمد (1291 م./ 690 ه . ق.) عثمانیها آن را از ممالیک گرفتند (1516 م.) و در دوران حکومت ترکها امیرفخرالدین از خاندان معن و رئیس دروزها در آنجا حکومت میکرد (1595 - 1634 م. / 980 - 1043 ه . ق.). گرچه حکومت عثمانیها موجب ویرانی این شهر گردید اما امیر فخرالدین در راه نهضت فرهنگی در این شهر کوششهای فراوان نمود. در دورهء مبارزات بشیر شهاب ثانی و استقلال طلبی ابراهیم پاشا سرانجام ناوگان متحد اتریش و انگلستان و عثمانی آن را بمباران کردند (1840 م.) و اهمیت تجارتی آن از بین رفت. در 1918 م. فرانسویان آن را از عثمانیها گرفتند و در 1919 م. آن را پایتخت لبنان بزرگ که بعداً جمهوری لبنان گردید قرار دادند و بیروت جدید در سال 1953 م. با 250000 تن جمعیت دو ثلث مسیحی و بقیه مسلمان (در حدود 120 هزار تن)، در کنار دریای مدیترانه و بندر عمدهء لبنان و در دامنهء کوههای آن قرار دارد و دارای دانشگاههای امریکائی و فرانسوی و لبنانی و جراید و مجلات و چاپخانه ها و از مهمترین مراکز فرهنگی خاورمیانه است. فرودگاهش همرتبهء فرودگاههای بین المللی و حلقهء ارتباط بین شرق و غرب است. و نیز رجوع به حدود العالم، تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی، سفرنامهء ناصرخسرو، تاریخ ایران باستان ج 2 ص1510 و ج 3 ص2371، دائره المعارف اسلامی، و قاموس کتاب مقدس، دائره المعارف بستانی، دائره المعارف فارسی، رحلهء ابن بطوطه، قاموس الاعلام ترکی شود.
(1) - Beirut.
(2) - Beyrouth.
(3) - Berut.
(4) - Diadochi.
(5) - Antiochus III.
(6) - Diodotos trippa.