ابوالسعود

[ اَ بُسْ سُ] (اِخ) ابن محمد عمادی کردی. فقیهی از حنفیه از قبائل کرد. او یکی از بزرگترین علمای دولت عثمانی بشمار است و اصل او از عمادیهء کردستان است. پدر وی محمد نیز از علما بود. وی در اول نزد پدر خویش و سپس در مدارس روحانی اسلامبول نزد علمای آنجا کسب علم و معرفت کرد و در سال 944 ه . ق. بمنصب قاضی عسکری روملی رسید و به سال 952 ه . ق. در زمان سلطان سلیمان قانونی مقام شیخ الاسلامی بدو مفوض گشت و تا پنجم جمادی الاولی 982 ه . ق. تاریخ وفات او بدان مقام ببود و در هشتادوهفت سالگی بدرود حیات گفت و در جوار ابوایوب خالدبن یزید انصاری صحابی دفن شد. او را تألیفات بسیار است از جمله کتاب تفسیری بزرگ به نام «ارشادالعقل السلیم الی مزایا الکتاب الکریم» و این تفسیر در حاشیهء تفسیر امام فخر در اسلامبول و هم به مصر به طبع رسیده است. گویند مقرری روزانهء او سیصد آقچه بود و چون بتألیف این تفسیر پرداخت سلطان وقت آنرا بروزی پانصد و سپس به ششصد آقچه رسانید. و دیگر از کتب اوست: کتاب حسم الخلاف فی المسح علی الخفاف. کتاب ثواقب الانظار فی اوائل منارالانوار. غمزات الملیح تعلیقه علی التلویح للتفتازانی. تلویح شرع تنقیح الاصول. بضاعه القاضی فی الصکوک. تعلیقه علی کتاب البیع من الهدایه للمرغینانی. معاقدالطراز رساله فی وقف النقود و فی جوازه. موقف العقول فی وقف المنقول. فتاوی او را محمد بن احمد معروف به توزن زاده و عدهء کثیر دیگر گرد کرده اند. او را قصیده ای است میمیّه و بحثی با فاضل تاشکندی در استعارهء تمثیلیّه این آیه: اولئک علی هدی من ربّهم و اولئک هم المفلحون. (قرآن 2/5). ابوالسعود را به زبان مادری خویش فارسی و هم عربی و ترکی اشعار هست و یکی از شوارع اسلامبول او موسوم است.