بلی

[بَ لا] (ع ق) آری، و آن جواب استفهام معقود به جحد است، و آنچه را گفته شود ایجاب میکند. (منتهی الارب). اثبات است آنچه را پس از نفی آید، چنانکه «نعم» اقرار است به نفی گذشته لذا اگر در جواب گفتهء خداوند «ألستُ بربکم» نعم گویند کفر باشد. (از تعریفات جرجانی). جواب است تحقیق را، و آنچه را گفته شود مثبت میسازد چه آن ترک نفی است. لذا هرگاه به کسی گوئیم «لیس عندک کتابٌ» و در جواب گوید «بلی» لازمهء آن داشتن کتاب است و اگر بگوید «نعم» نداشتن است. (از اقرب الموارد). کلمهء تصدیق است در جواب استفهام نفی آید، و نعم او کفر باشد فی قوله تعالی «ألستُ بربکم، قالوا بلی. (قرآن 7/172)». واین در اصل بل بوده است، الفی در آخر افزوده اند لیحسن السکوتُ علیها، چه اگر بل بودی شنونده منتظر بودیی سخن دیگر را. (دهار). این کلمه در زبان عرب حرف جواب است به معنی نعم و مخصوص به نفی است مانند «زَعم الذین کفروا أن لن یبعثوا قل بلی و ربی. (قرآن 64/7)» یا استفهام مانند بلی در جواب «ألیس زید بقائم» که مقرون به استفهام است و یا توبیخ مانند «ام یَحسبون أنّا لانسمع سرهم و نجواهم بلی (قرآن 43/80).» و «ألستُ بربکم قالوا بلی (قرآن 7/172)». (فرهنگ علوم نقلی از مغنی ص59). نظیر چرا در فارسی. (یادداشت مرحوم دهخدا). جیر. (منتهی الارب). آری. (ترجمان القرآن جرجانی). و رجوع به بَلی شود: و اذ أخذ ربک من بنی آدم من ظهورهم ذریتهم و أشهدهم علی أنفسهم ألست بربکم قالوا بلی شهدنا. (قرآن 7/172)؛ آنگاه که خدای تو از بنی آدم از پشتهای ایشان فرزندانشان را و ایشان را بر خودشان گواه گرفت که آیا من پروردگار شما نیستم گفتند چرا، گواهی دادیم :
من از قالوا بلی تشویش دیرم.باباطاهر.
از برای یک بلی کاندر ازل گفته است جان
تا ابد اندردهد مرد بلی تن در بلا.سنائی.
گر آسمان را پرسد زمین که هست چنین
زمین صدا شنود ز آسمان بلی و نعم.
سوزنی.
ناقصان بلی چه بنشینیم
کاملان ألست آمده ایم.عطار.