بگاه

[بِ] (ق مرکب) پگاه. بوقت. (ناظم الاطباء). بوقت و زود. (رشیدی). معنی ترکیبی آن بروقت است زود و شتاب. (آنندراج). و بگه مخفف آن. می گویند بگه خیزی کرد؛ یعنی بروقت برخاست و دیر نکرد و این مجاز است چه معنی دیر نکردن از آن مستفاد می شود. (آنندراج). جمهور شعرا بگاه و بیگاه به هم جایز ندارند و اگر کسی روا دارد جواز آن را وجهی توان نهاد چه بیگاه و بگاه بمعنی دیر و زود مستعمل است نه بمعنی باوقت و ناوقت. (المعجم) : بگویی به لشکر تا امشب همه کارهای خویش را ساخته کنند و بگاه... حاضر آیند. (تاریخ بیهقی).
واجب آن شد که بامداد بگاه
بر سر تخت خود نشیند شاه.نظامی.
- بگاه تر؛ زودتر : و او را اعلام داد تا بگاه تر در غَلَس بیامد. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص30).
- بگاه خاستن؛ سحرخیزی. صبح زود برخاستن :
بگاه خاستن آمد نشان نهمت مرد
که روز ابر همی باز به رسد بشکار.
ابوحنیفهء اسکافی.
- بگه خیزی کردن؛ بوقت برخاستن و دیر نکردن. (رشیدی).
رجوع به پگاه شود. || صبح نخست و کاذب. صبح و بامداد و هنگام فجر. (از ناظم الاطباء). سحر و صبحدم. (آنندراج) :
مرا گفت شاهت بخواهد بگاه
به تو بازبخشد همان جایگاه.
شمسی (یوسف و زلیخا).
در آن تفکر مانده دلم که فردا را
بگاه این شب تیره چه خواهدم زادن.
مسعود سعد.
بخنده گفت که چون روزه رفت و عید آمد
بهانه کم کن و امروز جام باده بخواه
جواب دادم و گفتم که خسرو انجم
بگاه برننشست و هنوز هست بگاه.فلکی.
طعام او از آن که بگاه دانهء خرما چیدی و شبانگاه فروختی و در وجه قوت نهادی. (تذکره الاولیاء عطار).
پیشم آمد بگاه در راهی
نغز مردی شگرف برناهی.؟(از المعجم).
- بامداد بگاه؛ صبح زود. صبح نخست :
مرا مبشر اقبال بامداد بگاه
نوید عاطفت آورد از آستانهء شاه.
ظهیر فاریابی.
مرا چندین انتظار به چه سبب فرمودی بامداد بگاه قاصد در راه کرده ام. (سندبادنامه ص107).
چنان داد فرزانه پاسخ بشاه
که فرمان دهد بامدادان بگاه.نظامی.
بامداد بگاه مادر من بحضرت خواجه رفت. (انیس الطالبین نسخهء خطی کتابخانهء مؤلف ص125).