ابوالحسن مدائنی

[ اَ بُلْ حَ سَ نِ مَ ءِ ] (اِخ) ابن الندیم از گفتهء حارث بن ابی اسامه روایت کند که نام مدائنی ابوالحسن علی بن محمد بن عبدالله بن ابی سیف است از موالی شمس بن عبدمناف و مولد او بدانگونه که محمد بن یحیی از حسین بن فهم و او از خود ابوالحسن روایت آرد سال 135 ه . ق. بوده است و در 215 درگذشته است. و باز گوید بخط ابوبکربن اخشید خواندم که مدائنی متکلمی است از شاگردان معمربن الاشعث. و ابوبکر اخشید گوید ابوالحسن مدائنی و ابوبکر اصم و ابوعامر عبدالکریم بن نوح و حفص الفرد و معمر و ابوسمر هر شش تن تلمیذ معمربن اشعث باشند و برخی گفته اند و هم بخط ابن الکوفی خواندم که ابوالحسن در نودوسه سالگی بسنهء 225 در خانهء اسحاق بن ابراهیم موصلی بدرود حیات گفت. و در این وقت از همه گسسته و تنها به اسحاق پیوسته بود و فهرست کتب او چنانکه بخط ابوالحسن بن کوفی دیده ام این است:
کتب او در اخبار نبی صلی اللهعلیه وسلم: کتاب امهات النبی (ص). کتاب صفه النبی. کتاب اخبارالمنافقین. کتاب عهودالنبی. کتاب تسمیه المنافقین و من نزل القرآن فیه منهم و من غیرهم. کتاب تسمیه الذین یؤذون النبی و تسمیه المستهزئین الذین جعلوا القرآن عضین. کتاب رسائل النبی. کتب النبی الی الملوک. کتاب آیات النبی. کتاب اقطاع النبی. کتاب صلح النبی. کتاب خطب النبی. کتاب المغازی و زعم ابوالحسن الکوفی انها عنده فی ثمانیه اجزاء جلود بخط عباس الناسی و زعم تحت هذا الفصل و اخری فی جزئین تألیف احمدبن الحارث الخزاز. کتاب سرایاالنبی. کتاب الوفود و یحتوی علی وفود الیمن و وفود مصر و وفود ربیعه. کتاب دعاءالنبی. کتاب خبرالافک. کتاب ازواج النبی. کتاب السرایا. کتاب عمال النبی علی الصدقات. کتاب ما نهی عنه النبی. کتاب حجه ابی بکر الصدیق. کتاب الخاتم و الرسل. کتاب من کتب له النبی کتاباً و اماناً. کتاب اموال النبی و کتابه. کتاب اخبار قریش و من کان یرد علیه بالصدفه من العرب. کتاب نسب قریش و اخبارها. کتاب العباس بن عبدالمطلب. کتاب اخبار ابی طالب و ولده. کتاب عبدالله بن العباس. کتاب علی بن عبدالله بن العباس. کتاب آل ابی العاص. کتاب آل ابی العیص. کتاب خبرالحکم بن ابی العاص. کتاب عبدالرحمن بن سمره. کتاب ابن ابی عتیق. کتاب عمروبن الزبیر. کتاب فضائل محمد بن حنفیه. کتاب فضائل جعفربن ابیطالب. کتاب فضائل الحارث بن عبدالمطلب. کتاب فضائل عبدالله بن جعفر. کتاب معاویه بن عبدالله. کتاب عبدالله بن معاویه. کتاب محمد بن علی بن عبدالله بن عباس. کتاب العاص بن امیه. کتاب عبدالله بن عامربن کریز. کتاب بشربن مروان بن الحکم. کتاب عمر بن عبدالله بن معمر. کتاب هجاء حسان لقریش. کتاب فضائل قریش. کتاب عمروبن سعیدبن العاص. کتاب یحیی بن عبدالله بن الحارث. کتاب اسماء من قتل من الطالبیین. کتاب اخبار زیادبن امیه. کتاب مناکح زیاد و ولده و دعوته. کتاب الجوابات و یحتوی علی جوابات قریش. جوابات مضر. جوابات ربیعه. جوابات الموالی. جوابات الیمن.
کتب او در اخبار مناکح اشراف و اخبار زنان: کتاب الصداق. کتاب الولائم. کتاب المناکح. کتاب النواکح و النواشز. کتاب المعبرات. کتاب المغنیات. کتاب المردفات من قریش. کتاب من جمع بین اختین و من تزوج ابنه امرأته و من جمع اکثر من اربع و من تزوج مجوسیه. کتاب من کره مناکحته. کتاب من میل عنها زوجها. کتاب من نهیت عن تزویج رحل فزوجته. کتاب من زوج من الاشراف من کلب. کتاب من هجاها زوجها. کتاب من شکت زوجها او شکاها. کتاب مناقضات الشعراء و اخبارالنساء. کتاب من تزوج فی ثقیف من قریش. کتاب الفاطمیات. کتاب من وصف امرأه فاحسن. کتاب الکلبیات. کتاب العوائل. کتاب مناکح الفرزدق. کتاب البکر. کتاب من تزوج من نساء الخلفاء.
کتب او در اخبار خلفاء: کتاب تسمیه الخلفاء و کناهم و اعمارهم. کتاب تاریخ اعمار الخلفاء. کتاب اخبار الخلفاء الکبیر و یحتوی علی اخبار ابی بکر، عمر، عثمان، علی، معاویه، یزیدبن معاویه، معاویه بن الزبیر، مروان بن الحکم، عبدالملک، الولید، سلیمان، عمر، یزیدبن عبدالملک، هشام بن عبدالملک، الولیدبن یزید، یزیدبن الولید، مروان، السفاح، المنصور، المهدی، الهادی، الرشید، الامین، المأمون و المعتصم. کتاب اخبارالسفاح. کتاب آداب السلطان.
کتب او در احداث: کتاب مقتل عثمان بن عفان. کتاب الجمل. کتاب الرده. کتاب الغارات. کتاب الخوارج. کتاب النهروان. کتاب توبه بن المضرس. کتاب خبر ضابی بن الحارث البرجمی. کتاب بنی ناجیه و الحربن راسد و مصقله بن هبیره. کتاب خطب علی علیه السلام و کتبه الی عماله. کتاب عبدالله بن عامر الحضرمی. کتاب اسماعیل بن هبار. کتاب عمروبن الزبیر. کتاب مرج راهط. کتاب الربذه و مقتل حبیش. کتاب اخبار الحجاج و وفاته. کتاب عبادبن الحصین. کتاب حمره و اقمر. کتاب الجارودبن روستقباذ. کتاب مقتل عمروبن سعید. کتاب زیادبن عمروبن الاشرف العبلی. کتاب خلافه عبدالجبار الازدی و مقتله المسور. کتاب مسلم بن قتیبه و روح بن حاتم. کتاب مقتل یزیدبن عمروبن هبیره. کتاب ابن عمر بن عبادالحبطی و عمروبن سهل. کتاب یوم سنیل.
کتب او در فتوح: کتاب فتوح الشام. ایام ابی بکر. اول خبرالشام. مرج الصفر. خبر بصری. خبرالواقوصه. خبر دمشق. ایام عمر. خبر فحل(1) حمص، الیرموق، ایلیاء، قیساریه، عسقلان، غزه، قبرس. کتاب عمروبن سعد الانصاری. کتاب فتوح العراق. وفات ابی بکر. خبرالجسر. خبر مهران و مقتله، یوم النخیله، خبرالقادسیه، المدائن، جلولاء، نهاوند. کتاب خبرالبصره و فتوحها و یحتوی علی دستمیسان. ولایه المغیره بن شعبه. ولایه ابی موسی. خبرالاهواز. خبر مناذر. خبر نهر تیری. خبرالسوس. خبر دستوا. خبرالقلعه. خبرالهرمزان. خبر ضبه بن محصن. خبر جندسابور. خبر صهرباج قریه العبدی. خبر سرق. خبر رامهرمز. خبر البستان. کتاب الاشاره. کتاب فتوح خراسان و یحتوی علی ولایه الجنیدبن عبدالرحمن. رافع بن اللیث بن نصربن سیار. اختلاف الروایه فی خبر قتیبه بخراسان. کتاب نوادر قتیبه بن مسلم. کتاب ولایه اسدبن عبدالله القسری. کتاب ولایه نصربن سیار. کتاب الدوله. کتاب ثغرالهند. کتاب عمال الهند. کتاب فتوح سجستان. کتاب فارس. کتاب فتح الابله. کتاب اخبار ارمینیه. کتاب کرمان. کتاب فتح بابل و رامامسال. کتاب القلاع و الاکراد. کتاب عمان. کتاب فتوح جبال طبرستان. کتاب طبرستان ایام الرشید. کتاب فتوح مصر. کتاب الری و امر العلوی. کتاب اخبار الحسن بن زید و ما مدح به فی الشعر و عماله. کتاب فتوح الجزیره. کتاب فتوح الاهواز. کتاب فتوح الشام. کتاب فتح سهرل. کتاب امرالبحرین. کتاب فتح برقه. کتاب فتح مکران. کتاب فتوح الحیره. کتاب موادعه النوبه. کتاب خبر ساریه بن زنیم. کتاب فتوح الری. کتاب فتوح جرجان و طبرستان.
کتب او در اخبار عرب: کتاب البیوتات. کتاب الحران. کتاب اشرف عبدالقیس. کتاب اخبار نهیف. کتاب من نسب الی امه. کتاب من سمی باسم ابیه من العرب. کتاب الخیل و الرهان. کتاب بناءالکعبه. کتاب خبر خزاعه. کتاب حما المدینه و جبالها و اودیتها.
کتب او در اخبار شعرا: کتاب اخبارالشعراء.کتاب من نسب الی امه من الشعراء. کتاب العمائر. کتاب الشیوخ. کتاب الغرماء. کتاب من هادن او غزا. کتاب من افرض من الاعراب فی الدیوان فندم و قال شعراً. کتاب المتمثلین. کتاب من تمثل بشعر فی مرضه. کتاب الابیات التی جوابها کلام. کتاب النجاشی. کتاب من وقف علی قبر فتمثل بشعر. کتاب من بلغه موت رجل فتمثل بشعر او کلام. کتاب من تشبه بالرجال من النساء. کتاب من فضل العربیات علی الحضریات. کتاب من قال شعراً علی البدیهه. کتاب من قال شعراً فی الاوابد. کتاب الاستعداء علی الشعراء. کتاب من قال شعراً فسمی به. کتاب من قال فی الحکومه من الشعراء. کتاب تفضیل الشعراء بعضهم علی بعض. کتاب من ندم علی المدیح و ندم علی الهجاء. کتاب من قال شعراً فاجیب بکلام. کتاب ابی الاسود الدئلی. کتاب خالدبن صفوان. کتاب مهاجاه عبدالرحمن بن حسان النجاشی. کتاب قصیده خالدبن یزید فی الاحداث و الملوک. کتاب اخبارالفرزدق. کتاب قصیده عبدالله بن اسحاق بن الفضل بن عبدالرحمن. کتاب خبر عمران بن حطان الخارجی. کتاب النکد. کتاب الاکله.
تألیفات دیگر او: کتاب الاوائل. کتاب المتیمنین(؟). کتاب التغازی. کتاب المنافرات. کتاب الابله. کتاب من جور من الاشراف. کتاب العقبه والبرده. کتاب المسیرین. کتاب القیافه و العیافه والفال والزجر. کتاب الحمقاء. کتاب الضراطین. کتاب خصومات الاشراف. کتاب الخیل. کتاب التمنی. کتاب الجواهر. کتاب المقتبس. کتاب المسومین. کتاب کان یقال. کتاب ذم الجنید. کتاب من وقف علی قبر. کتاب الحیل. کتاب من استجیب دعوته. کتاب قضات اهل المدینه. کتاب قضات اهل البصره. کتاب اخبار رقبه بن مصقله. کتاب مفاخر العرب و العجم. کتاب مفاخره اهل البصره و اهل الکوفه. کتاب ضرب الدراهم و الصرف. کتاب اخبار ایاس بن معاویه. کتاب اخبار اصحاب الکهف. کتاب صلاح المال. کتاب خطبه واصل. کتاب ادب الاخوان. کتاب البخل. کتاب المنقطعات المتجردات. کتاب اخبار ابن سیرین. کتاب الرساله الی ابن ابی دواد. کتاب النوادر. کتاب اخبارالمختار. کتاب المدینه. کتاب مکه. کتاب المحتضرین و معناه من مات فی شبابه. کتاب معرفه المراتب و الرسوم. کتاب المراعی و الجراد و یحتوی علی الکور و الطساسیج و جبایاتها. کتاب الجوابات.
(1) - ظ: فتح.