ابوالحسن بهمنیار

[ اَ بُلْ حَ سَ نِ بَ مَنْ ] (اِخ) ابن مرزبان دیلمی آذربایجانی. حکیم مشهور و یکی از اجلهء شاگردان شیخ الرئیس ابوعلی بن سینا. او در اول دین گبرگان داشت و سپس مسلمانی گرفت. و در علت پیوستن وی بخدمت ابن سینا آرند که آنگاه که وی هنوز کودک بود شیخ او را بر در دکان آهنگری بدید که آتش طلب میکرد و آتشدان با خویش نداشت آهنگر گفت آتش ترا بر چه نهم بهمنیار پس از تأملی، سبک خم شد و با یک دست مشتی خاک برگرفت و بر کف دست دیگر بگسترد و گفت بدینجا نه. شیخ را این فطنت و زیرکی او عجب آمد و او را در کنف تربیت خویش گرفت و بداشت تا بدان مرتبت و پایه از ادب و حکمت رسید. او را چنانکه شیمت تعلیم و تعلم پدران ما بود گاه درس با استاد معارضات و مجالادت میرفت، از جمله روزی ابوعلی در اقامهء برهان بر تجرد نفس گفت: جسم آدمی پیوسته دستخوش انحلال و انعقاد و نما و ذبول و زیاده و نقصان است و جسم مشاهد زمانی عین جسم زمان دیگر نیست بلکه شبیه آن است بر خلاف نفس که همیشه بر یک حال و عین خویش و مصون از تبدل و تغیر است. بهمنیار بر این گفته انکار کرد و گفت نفس را نیز همان تحولات و تصاریف است جز آنکه مشهود و محسوس ما نیست. شیخ سکوت کرد و او در طلب جواب اصرار ورزید ابوعلی متوجه دیگر شاگردان شد و گفت البته بهمنیار منتظر پاسخ خویش نیست چه سؤال او از کسی شبیه من بود و او اکنون برجای نمانده است. بهمنیار فروماند و خاموش گشت. بهمنیار بحدت ذکاء و تندی هوش معروف است چنانکه نابغه ای چون بوعلی اعتراضات او را با نهایت دقت و تأمل پاسخ میکرد و این اسئله و اجوبهء استاد داهی و شاگرد هوشمند او موضوع کتابی گشت که بهمنیار آن را به نام مباحث نشر کرد و آن خزینه ای است انباشته از معضل مطالب و مسائل حکمت و نیکوترین پاسخ ها و وجوهِ حل آن. و از مصنفات دیگر او کتاب التحصیل است در منطق و حکمتین که آن را به نام ابومنصوربن بهرام بن خورشیدبن یزدیار مجوسی خال خویش کرده است. از کتب دیگر اوست: البهجه و السعاده و گفته اند که بهمنیار شاگردی حکیم مصنف لوکری نیز کرده است. وفات او در 458 ه . ق. سی سال پس از مرگ ابوعلی است.