بطلان

[بُ] (ع مص) ناچیز شدن. (منتهی الارب). باطل شدن. (ترجمان علامهء جرجانی ص26) (زوزنی) (تاج المصادر بیهقی). بُطل. (منتهی الارب). بُطول. (منتهی الارب). و رجوع به مصادر مترادف آن شود. ناچیز و ضایع شدن: بطلان حرف شما بر همه معلوم است. (فرهنگ نظام). ناچیز و ضایع شدن. (غیاث) (آنندراج). ناچیز شدن. (منتهی الارب). || (اِمص) فسد و باطل شدگی. (ناظم الاطباء). نادرستی. تباهی. تباه شدن. از بین رفتن. || سقوط حکم. (ناظم الاطباء). چنانکه در صراح آمده در لغت خلاف حق است... و در نزد فقیهان حنفی، فعلی است که هیچگاه به مقصود دنیوی نرسد و چنین فعلی را باطل نامند و از اینرو گفته اند باطل چیزی است که نه به اصل و نه به وصف مشروع باشد. و در نزد شافعیان اعم از این معنی است زیرا مشتمل بر فساد هم می شود و ایشان آنچه را که صحیح نباشد باطل نامند و باطل را با فاسد مترادف آرند. (از کشاف اصطلاحات الفنون). و رجوع به حق و صحت و فساد در همان متن و کلمهء باطل شود.
- بطلان مطلق؛(1) اصطلاح حقوقی، بطلانی را گویند که هم اشخاص ذینفع در آن عمل و هم دیگران حق اعتراض به آن عمل را داشته باشند بخلاف بطلان نسبی که فقط اشخاص ذینفع حق اعتراض خواهند داشت. بهمین جهت تراضی طرفین در مورد بطلان مطلق امکان ندارد، ولی در مورد بطلان نسبی طرفین میتوانند تراضی نمایند. (از فرهنگ حقوقی جعفری لنگرودی).
- بطلان نسبی؛(2) در اصطلاح حقوقی بطلانی را گویند که فقط اشخاص ذینفع حق اعتراض خواهند داشت بخلاف بطلان مطلق. و رجوع به بطلان مطلق شود.
- بطلان هضم؛ نزد پزشکان عبارت است از این که غذا اص در معده هضم نشود. یعنی معده را عارضه ای رخ دهد که صلاحیت هضم غذا از آن سلب گردد. (از کشاف اصطلاحات الفنون). و رجوع به هضم شود.
- خط بطلان؛ خط بطلان بروی سندی کشیدن، باطل کردن آن. ابطال آن: و غالباً بصورت عدد «9» باشد که دنبالهء آن تمام نوشته را بطول فرا گیرد :
تا کی از خازنی و خازن احکام خطا
کان خطا را خط بطلان بخراسان یابم.
خاقانی.
(1) - Nullite absoleue.
(2) - Nullite relative.