بزغاله

[بُ لَ / لِ] (اِ مصغر) بچهء بز. به تازیش جدی خوانند. (از شرفنامهء منیری) (از ناظم الاطباء). بز خردسال. بز کوچک. بزبچه. بزک. (فرهنگ فارسی معین). جلم. رُبَح. رباح. هلع. عناق. جدی. (منتهی الارب). بزیچه. کره بز. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) : بزغاله گان دیدند که هرچند شیر از پستان مادر میخوردند لاغرتر می شدند. (قصص العلماء ص171).
ماده گاو خجندی رواق
بضعیفی شده ست بزغاله.سوزنی.
امیر اسماعیلی گیلکی که پادشاه طبس بود روزی از دروازهء شهر بیرون آمد یکی را دید که بزغاله ای داشت و بشهر می برد. امیر گفت این بزغاله را از کجا خریده ای؟ گفت ای امیر خانه داشتم به این بزغاله ای بفروختم. گفت سرائی به بزغاله ای دادی؟ گفت ای امیر سال دیگر از دولت تو بمرغی بازخرم. (از عقدالعلی).
گر شب گذار داد به بزغاله روز را
تا هرچه داشت قاعده عذرا برافکند.
خاقانی.
ببزغاله گفتند بگریز گفتا
که قصاب در پی کجا میگریزم.خاقانی.
دیده مهی بر خوان دی بزغالهء پرزهر وی
زآنجا برون آورده پی خون وی آنجا ریخته.
خاقانی.
چون ز کمان تیر شکر زخمه ریخت
زهر ز بزغالهء خوانش گریخت.نظامی.
من چرا بگذاشتم که بزغاله ای مرا بز گیرد. (مرزبان نامه).
در گرگ نگه مکن که بزغاله برد
یک روز نگه کن که پلنگش ببرد.سعدی.
- امثال: برادری بجا، بزغاله یکی هفتصد دینار.
- بزغالهء زرین؛ کنایه از گوسالهء سامری :
چند بر بزغالهء زرین شوی صورت پرست
چند بر بزغالهء پرزهر باشی میهمان؟خاقانی.
- بزغالهء ماده؛ عناق. (منتهی الارب).
- بزغالهء نر؛ عطعط. جدی. (منتهی الارب).
- بزغالهء نوزاد؛ نحل. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
|| بچهء گوسفند کوهی که آنرا بزیچه نیز گویند. (شرفنامهء منیری). بز کوهی، چه غال بمعنی شکاف غار که در کوه باشد و ها برای نسبت. (غیاث اللغات) (آنندراج). قرمود. غفر. (منتهی الارب). ماده بز کوهی. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). || بچهء گاو. (ناظم الاطباء). || (اِخ) خانهء بزغاله؛ برج قوس. (زمخشری از یادداشت مرحوم دهخدا). || بزغالهء فلک؛ صورت جدی. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :
چشم بزغاله بر آن خوشه که خرمن کرده شب
داس کژدندان ز راه کهکشان انگیخته.
خاقانی.
وز بره تا گاو و بزغالهء فلک
گوشتی ساز و بمولائی فرست.خاقانی.