بزر

[بَ] (ع اِ) تخم. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). تخمیانه. روغن چراغ. ج، بزور. (مهذب الاسماء نسخهء خطی). حب. دانه. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). معرب از برز [ بتقدیم راء بر زاء ]فارسی. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا) :میگویند بزغاله تا هشتاد رطل و صد رطل برسد و بیشتر نیز و بزر و کتان بسیار باشد، چنانکه به همه جای ببرند. (فارسنامهء ابن البلخی 150).
- بزر اسفیوش؛ بزرقطونا. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). و رجوع به بزرقطونا شود.
- بزرالارجوان؛ از ارغوان فارسی است، و آنرا زعیدا گویند و آن غیر تشمیزج است. (مخزن الادویه). و رجوع به ارجوان شود.
- بزرالاسفاناج؛ بهترین وی آن بود که بسرخی مایل بود. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالانجره؛ قریص. (بحر الجواهر). قریص و ساسارکشت گویند و آن کزنه است. بپارسی تخم انجیره گویند. و رجوع به اختیارات بدیعی شود.
- بزرالبصل؛ تخم پیاز. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). و رجوع به اختیارات بدیعی شود.
- بزرالبطیخ؛ بپارسی تخم خربزه گویند. بهترین آن بود که شیرین بود. طبیعت آن گرم و تر است. و رجوع به اختیارات بدیعی شود.
- بزرالبقله (بقله) الحمقاء؛ تخم خرفه. (از یادداشت بخط مرحوم دهخدا). بزرالخرفه. (از اختیارات بدیعی). رجوع به بقله الحمقاء (ذیل بقله) شود.
- بزرالبنج؛ تخم بنگ. (ذخیرهء خوارزمشاهی از یادداشت مرحوم دهخدا). تخم گیاه بنج که از مخدرات قویه است. (ناظم الاطباء). هندی اجراین خراسانی را نامند. (فهرست مخزن الادویه). بپارسی تخم منگ گویند و به لفظ دیگر صداع الرجال و آن سه نوعست، سیاه، سرخ و سفید و بهترین آن سفید و بعد از آن سرخ، و سیاه آن کشنده بود. (از اختیارات بدیعی). ارماتیقون. ماش عطار. منگ. سیکران(1). (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالترنجان؛ بادرنجبویه. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالجرجیر؛ بپارسی گیگر خوانند و بشیرازی کهزک گویند. رجوع به اختیارات بدیعی شود.
- بزرالجزر؛ تخم زردک. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالجزرالبری؛ دوقو است. (اختیارات بدیعی) (فهرست مخزن الادویه) (تحفهء حکیم مؤمن).
- بزرالجزرالبستانی؛ بپارسی تخم گزر گویند. (از اختیارت بدیعی).
- بزرالحماض؛ تخم ترشک. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالجندقوقی؛ بپارسی تخم انده قوقو گویند و دیواسبست گویند. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالحرف المشرقی؛ فلفل الصقالبه، و آن ثمر پنج انگشت است. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالحط؛ حب القلقل است. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالحماض؛ حب الرشاد گویند. به پارسی تخم ترشه و بشیرازی تخم توشیشک گویند. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالحناء؛ تخم حنا. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالخبازی؛ بپارسی تخم خسرو و بکرمانی پنیرک خطمی. رجوع به اختیارات بدیعی شود. تخم نان کلاغ. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالخرفه؛ بزر بقله الحمقاء است. و رجله و فرفخ و بقله المبارک و بقله الزهراء و بقلهء لینه نیز گویند. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالخس؛ بپارسی تخم کاهو گویند. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالخطمی(2)؛ تخم خطمی. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). بهترین وی آن بود که سیاه و سفید بود. رجوع به اختیارات بدیعی شود.
- بزرالخمخم؛ تودری است. (فهرست مخزن الادویه) (تحفهء حکیم مؤمن). به پارسی شفترک گویند و به اصفهانی هاکش و به تبریزی سوارون. (از اختیارات بدیعی). خوب گلان. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالخمخمه؛ خبه است، بپارسی شفترک گویند. رجوع به اختیارات بدیعی شود.
- بزرالدندالاسود؛ جبلهنگ است. (از اختیارات بدیعی). رجوع به جبلهنج و جبلهنگ شود.
- بزرالرازیانج الرومی؛ انیسون است. (فهرست مخزن الادویه) (از اختیارات بدیعی).
- بزرالرطب؛ بزرالقداح و بزرالفصفصه و بزرالقت و بزرالقتاد و بزرالقضب را گویند. بپارسی تخم اسبست گویند و بهترین وی زرد و فربه باشد. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالرطبه؛ تخم سپست. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالرمان البری؛ حب القلقل است. (از اختیارات بدیعی) (تحفهء حکیم مؤمن) (فهرست مخزن الادویه).
- بزرالریحان؛ تخم شاهسفرم خوانند. بهترین وی آنست که سیاه و فربه و کوچک و خوشبوی بود. (از اختیارات بدیعی). تخم ریحان. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالسداب؛ بپارسی تخم سداب گویند و بهترین آن سیاه و فربه بود. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالسفرجل؛ به دانه. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالسرمق؛ بزرالقطف بود. رجوع به اختیارات بدیعی شود.
- بزرالسلق؛ بپارسی تخم چغندر گویند. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالشاهسفرم؛ تخم ریحان الملک. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالشبت؛ بپارسی تخم شبت گویند. بهترین آنست که فربه بود. (از اختیارات بدیعی). تخم شِوِد. (یادداشت مرحوم دهخدا).
- بزرالعصفر؛ قرطم است. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالفجل؛ تخم توپزه خوانند. (از اختیارات بدیعی). تخم ترب. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالفرفین؛ تخم خرفه. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالفقد؛ تخم پنجگشت. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالفنجشک؛ حب الفقد است. (فهرست مخزن الادویه). بشیرازی تخم دل آشوب خوانند و فلفل کوهی گویند. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالقت؛ بپارسی تخم خیار گویند و بشیرازی خیارهابالنگ. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالقثاء؛ بپارسی تخم خیار زه گویند. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالقطف؛ تخم سرمق. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالقنب؛ شهدانج است. (اختیارات بدیعی). و رجوع به شهدانج و شاهدانه شود.
- بزرالکاکنج؛ حب کاکنج است. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالکتان؛ بپارسی تخم کتان گویند و بشیرازی بزرک. (از اختیارات بدیعی). بزرک. (ناظم الاطباء).
- بزرالکراث؛ بپارسی تخم گندنا گویند. (از اختیارات بدیعی). تخم تره. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالکرفس؛ تخم کرفس. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالکرفس بستانی؛ تخم کرفس بستانی. رجوع به اختیارات بدیعی شود.
- بزرالکرفس جبلی؛ فطراسالیون است. (اختیارات بدیعی) (تحفهء حکیم مؤمن) (فهرست مخزن الادویه).
- بزرالکرنب؛ بپارسی عجم آکرنب گویند و بشیرازی تخم کلم. بهترین آن تازه و فربه بود. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالکشوت؛ زجمول خوانند. (از اختیارات بدیعی). به سریانی دینار گویند. (از برهان).
- بزراللفت؛ بزرالشلجم است، بپارسی تخم شلغم گویند. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالنعنع؛ تخم پودنه. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
- بزرالورد؛ تخم گل سرخست، و بهترین آن بود که از گل فارسی گیرند. رجوع به تحفهء حکیم مؤمن و اختیارات بدیعی شود.
- بزرالهلیون؛ بپارسی تخم مارچوبه گویند و مارگیا خوانند. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالهندبا؛ بپارسی تخم کاسنی گویند. (از اختیارات بدیعی).
- بزرالهوه؛ بلغت اهل خراسان تودری گویند. (از اختیارات بدیعی). تودری. (تحفهء حکیم مؤمن).
- بزر بلاسقیس؛ حرف بابلی است. (تحفهء حکیم مؤمن) (اختیارات بدیعی).
- بزر لسان الحمل؛ بارهنگ. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). بپارسی بارتنگ گویند و به تبریزی تخم بزونه. (از اختیارات بدیعی).
|| زغیر. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). تخم کتان. بَزرَک. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). || بیضهء پیله. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). تخم نوغان. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). || دیگ افزار. توابل. ج، اَبزار، اَبازیر. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). بِزر در تمام معانی. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). بوزار. به این معنی معرب از فارسی است. (یادداشت بخط مرحوم دهخدا). || بچه. (منتهی الارب) (آنندراج). فرزند و بچه. (ناظم الاطباء). || آب بینی. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء). || (مص) زدن به عصا. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء) (تاج المصادر بیهقی). || تخم ریختن. || آب انداختن. || پر کردن. || توابل در دیگ ریختن. (منتهی الارب) (آنندراج) (ناظم الاطباء).
.
(فرانسوی)
(1) - Jusquiame (2) - کلمه به کسر خاء، اما در تداول بفتح خاء معمولست.