برخود

[بَ خوَد / خُدْ] (حرف اضافه + ضمیر) (اِ مرکب از: بر + خود) بروی خود. به خود.
- بر خود بالیدن؛ بخود بالیدن.
- بر خود بستن؛ به خود بستن. به خود نسبت کردن. برخویشتن بستن: انتحال؛ شعر دیگری برخود بستن. (زمخشری).
- برخود پیچیدن؛ بروی خویشتن پیچ خوردن از رنج و تعب. بخود پیچیدن چنانکه مار گزیده. بی نهایت مغموم بودن. (ناظم الاطباء). و پریشان و مضطرب بودن. (آنندراج).
- || تفاخر کردن و تکبر کردن. (غیاث).
- بر خود تراشیدن؛ بر خود بستن. (آنندراج).
- بر خود چیدن؛ اوضاع زیاده از حوصله بخود قراردادن و به رعنائی خود مغرور بودن. (آنندراج). بالیدن بگفته های مدح آمیز کسی. (یادداشت مؤلف).
- || کنایه از پذیرفتن و قبول کردن. (آنندراج).
- برخود چیده؛ کنایه از متکبر و مغرور. (آنندراج) :
این لطافت نی سمن دارد نه برگ یاسمن
میکند بر تن گرانی ناز برخودچیده اش.
محسن تأثیر (آنندراج).
میرسد از انقلاب دهر برخودچیده را
آنقدر خفت که کشتی را زطوفان میرسد.
؟ (آنندراج).
- برخود داشتن یا بر خود تراشیدن؛ گرفتن بالای خود و خویشتن را مسؤول داشتن.
- برخود زدن؛ برخود شکستن. بالا بردن با عدم لیاقت و ناپسندی. (ناظم الاطباء).
- برخود سوار شدن؛ برخود نشستن. بمکافات عمل خود گرفتار آمدن. (آنندراج) (غیاث اللغات).
- برخود کشیدن؛ سوار کردن مأبون فاعل را بر خود. (آنندراج). بر دنبه دندان زدن. (مجموعهء مترادفات ص312).
- برخود گرفتن؛ برخود نهادن. برخود لازم کردن. کنایه از پذیرفتن و قبول کردن. (آنندراج). بگردن خویش گرفتن. خود را مسؤول ساختن. (ناظم الاطباء).
- || در خود جای دادن :
مردهء عریان بخاک کوی او افتاده ام
وای گر بر خود نگیرد خاک کوی او مرا.
لسانی (آنندراج).
- بر خود گشتن؛ بدور خود دور زدن : او چون سنگ آسیا بر خود میگشت. (سندبادنامه ص178).
- بر خود نهادن؛ برخود گرفتن. ملتزم و متعهد شدن. متقبل شدن. تقبل کردن.
- برخود هموار کردن؛ تحمل کردن. تاب آوردن.