بحرین
[بَ رَ] (اِخ) مجمع الجزایر ایران در خلیج فارس بین شبه جزیرهء قطر و خاک عربستان سعودی. کرسی و بندر عمدهء آن منامه است. (از دائره المعارف فارسی). جزیره ای واقع در خلیج پارس. (از نزهه القلوب). جزائری که امروز بنام مجمع الجزائر بحرین ذکر میشود در قدیم هر کدام نام جداگانه ای داشته است. اسامی «اوال» و «مسماهیج» یا میش ماهیک و دارین یا دیرین و ستره، حافظ سوابق خاص تاریخی این حدود می باشد. گویا در سدهء هفتم هجری باشد که بحرین جای اوال را گرفته است.
ابن مجاور گوید: بحرین جزیره ای در دل دریای فارس است، همچون قلزم که در دل دریای حبشه قرار دارد. صاحب وصاف الحضره گوید: [ ابوبکر سعد ] همت بر استملاک دیگر جزایر مقصور گردانید و بدستیاری دولت و اقبال... جزیرهء اوال را که بحرین خوانند ضمیمهء فتح... ساخت». یاقوت گوید: بحرین در حال رفع و نصب جز به همین صورت تلفظ نمی شود و از هیچکس بصورت لفظ مرفوع یعنی بحران شنیده نشده مگر زمخشری که آن را لفظ تثنیه آورده گوید بحران در حال رفع و بحرین در حال نصب و جر است... یاقوت برای توضیح وجه تسمیهء جزیره به اوال گفته که اوال نام بتی بود که قبیلهء بکربن وایل آن را می پرستیده اند... برخی دیگر پنداشته اند که جزیرهء اوال نام خود را از نهنگ وال یا بال گرفته که در خلیج وجود داشته است... (خلاصه از مقالهء محیط طباطبائی در نشریهء وزارت امور خارجه و از کتاب خلیج پارس از انتشارات وزارت اطلاعات).
نامهای دیگر بحرین: سابور. بارنجان. مرزی عنک. کرخ میان. تیماو. طربال. طاب (قریه ای به بحرین و رودی بزرگ به فارس). بحران. افار. اوال. اواره. اوجار. سوارست. (یادداشت مؤلف). در اینجا جمعی از ایرانیان مجوسی بوده اند بنام اسابذه و اسبذیین شاید بمعنی اسپ بد و اسپ بدان. (یادداشت مؤلف). جزیرهء بحرین از نظر تقسیمات کشور جزء استان بنادر محسوب شده است. (از یادداشت های لغت نامه) : و چون از لحسا بجانب مشرق روند هفت فرسنگی دریاست، اگر در دریا بروند بحرین باشد و آن جزیره ییست پانزده فرسنگ طول آن و شهری بزرگست و نخلستان بسیار دارد و مروارید از آن دریا برآورند و هرچه غواصان برآوردندی یک نیمه سلاطین لحسا را بودی و اگر از لحسا سوی جنوب بروند به عمان رسند. (از سفرنامهء ناصرخسرو چ دبیرسیاقی ص112). ناحیتی است با مردم بسیار و شهرها و دیها و جایهای آبادان. (حدود العالم).
سپاهش ز رومی و از فارسی
ز بحرین و از کرد و از قادسی.فردوسی.
تا خلق را ز خلق و دو دستش سه قله(1) هست
بحرین دو قله نیست بر اخضر سخاش.
خاقانی.
یتردون القلتین را از ثناش
آب بحرین در زبان بست آسمان.خاقانی.
ببطیحه و بطحاء و هجر و لحساء و بحرین و... امیران همه شیعی. (کتاب النقض ص505). دیبای روم... و جواهر بحرین و آبنوس عمان. (ترجمهء محاسن اصفهان ص53). وعده گاه ملاقات مهتر موسی و مهتر خضر و الیاس (ع) همانجاست، و نام شهری است در اقلیم دوم بجانب مغرب. (آنندراج). علاوه بر این در باب بحرین رجوع شود به کتاب بحرین و خلیج فارس مرحوم اقبال و کتاب بحرین تاج بخش و نزهه القلوب ج3 ص23، 136، 171، 234 و 244 و معجم البلدان و ایران در زمان ساسانیان ص86 و المعرب جوالیقی ص38، 39، 43، 67، 69، 147 و 209 و تاریخ گزیده ص105، 147، 168، 291، 326، 341، 507 و 712 و فهرست اعلام عیون الاخبار و الوزراء و الکتاب ص11 و 75 و فهرست اعلام ایران باستان و فهرست اعلام تاریخ مغول عباس اقبال و فهرست اعلام حبیب السیر چ خیام و فهرست اعلام مجمل التواریخ و القصص و النقود ص159 و 160 و شدالازار ص108 و 222 و مجمل التواریخ گلستانه ص148 و 155 و تجارب الامم ص9، 10، 36 و 553 و تذکره الملوک چ دبیر سیاقی ص86 و 95 و سایر کتب تاریخی و جغرافیایی.
(1) - ن ل: قبله.
ابن مجاور گوید: بحرین جزیره ای در دل دریای فارس است، همچون قلزم که در دل دریای حبشه قرار دارد. صاحب وصاف الحضره گوید: [ ابوبکر سعد ] همت بر استملاک دیگر جزایر مقصور گردانید و بدستیاری دولت و اقبال... جزیرهء اوال را که بحرین خوانند ضمیمهء فتح... ساخت». یاقوت گوید: بحرین در حال رفع و نصب جز به همین صورت تلفظ نمی شود و از هیچکس بصورت لفظ مرفوع یعنی بحران شنیده نشده مگر زمخشری که آن را لفظ تثنیه آورده گوید بحران در حال رفع و بحرین در حال نصب و جر است... یاقوت برای توضیح وجه تسمیهء جزیره به اوال گفته که اوال نام بتی بود که قبیلهء بکربن وایل آن را می پرستیده اند... برخی دیگر پنداشته اند که جزیرهء اوال نام خود را از نهنگ وال یا بال گرفته که در خلیج وجود داشته است... (خلاصه از مقالهء محیط طباطبائی در نشریهء وزارت امور خارجه و از کتاب خلیج پارس از انتشارات وزارت اطلاعات).
نامهای دیگر بحرین: سابور. بارنجان. مرزی عنک. کرخ میان. تیماو. طربال. طاب (قریه ای به بحرین و رودی بزرگ به فارس). بحران. افار. اوال. اواره. اوجار. سوارست. (یادداشت مؤلف). در اینجا جمعی از ایرانیان مجوسی بوده اند بنام اسابذه و اسبذیین شاید بمعنی اسپ بد و اسپ بدان. (یادداشت مؤلف). جزیرهء بحرین از نظر تقسیمات کشور جزء استان بنادر محسوب شده است. (از یادداشت های لغت نامه) : و چون از لحسا بجانب مشرق روند هفت فرسنگی دریاست، اگر در دریا بروند بحرین باشد و آن جزیره ییست پانزده فرسنگ طول آن و شهری بزرگست و نخلستان بسیار دارد و مروارید از آن دریا برآورند و هرچه غواصان برآوردندی یک نیمه سلاطین لحسا را بودی و اگر از لحسا سوی جنوب بروند به عمان رسند. (از سفرنامهء ناصرخسرو چ دبیرسیاقی ص112). ناحیتی است با مردم بسیار و شهرها و دیها و جایهای آبادان. (حدود العالم).
سپاهش ز رومی و از فارسی
ز بحرین و از کرد و از قادسی.فردوسی.
تا خلق را ز خلق و دو دستش سه قله(1) هست
بحرین دو قله نیست بر اخضر سخاش.
خاقانی.
یتردون القلتین را از ثناش
آب بحرین در زبان بست آسمان.خاقانی.
ببطیحه و بطحاء و هجر و لحساء و بحرین و... امیران همه شیعی. (کتاب النقض ص505). دیبای روم... و جواهر بحرین و آبنوس عمان. (ترجمهء محاسن اصفهان ص53). وعده گاه ملاقات مهتر موسی و مهتر خضر و الیاس (ع) همانجاست، و نام شهری است در اقلیم دوم بجانب مغرب. (آنندراج). علاوه بر این در باب بحرین رجوع شود به کتاب بحرین و خلیج فارس مرحوم اقبال و کتاب بحرین تاج بخش و نزهه القلوب ج3 ص23، 136، 171، 234 و 244 و معجم البلدان و ایران در زمان ساسانیان ص86 و المعرب جوالیقی ص38، 39، 43، 67، 69، 147 و 209 و تاریخ گزیده ص105، 147، 168، 291، 326، 341، 507 و 712 و فهرست اعلام عیون الاخبار و الوزراء و الکتاب ص11 و 75 و فهرست اعلام ایران باستان و فهرست اعلام تاریخ مغول عباس اقبال و فهرست اعلام حبیب السیر چ خیام و فهرست اعلام مجمل التواریخ و القصص و النقود ص159 و 160 و شدالازار ص108 و 222 و مجمل التواریخ گلستانه ص148 و 155 و تجارب الامم ص9، 10، 36 و 553 و تذکره الملوک چ دبیر سیاقی ص86 و 95 و سایر کتب تاریخی و جغرافیایی.
(1) - ن ل: قبله.
محصولات ما
قافیه‌یاب برای اندروید
با خرید نسخه اندرویدی قافیه‌یاب از فروشگاه‌های زیر از این پروژه حمایت کنید:
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
نرم‌افزار فرهنگ عروضی
گنجور
گنجور مجموعه‌ای ارزشمند از سروده‌ها و سخن‌رانی‌های شاعران پارسی‌گوی است که به صورت رایگان در اختیار همگان قرار گرفته است. برای مشاهده وب‌سایت گنجور اینجا کلیک کنید.
دریای سخن
نرم‌افزار دریای سخن کتابخانه‌ای بزرگ و ارزشمند از اشعار و سخنان شاعران گرانقدر ادب فارسی است که به حضور دوستداران شعر و ادب تقدیم می‌داریم.