بتگر

[بُ گَ] (ص مرکب) بت ساز. بت تراش. آنکه بت سازد. سازندهء بت :
اگر بت گر چو تو پیکر نگارد
مریزاد آن خجسته دست بتگر.دقیقی.
کز آنگونه بتگر به پرگار چین
نداند نگارید کس بر زمین.فردوسی.
شهی که روز و شب او را جز این تمنا نیست
که چون زند بت و بتخانه بر سر بتگر.
فرخی.
تذرو جفت گم کرده کنون با جفت همبر شد
جهان چون خانهء پربت شد و نوروز بتگر شد.
فرخی.
ز نقاشی و بتگریها که کردی
ز تو خیره مانده ست نقاش و بتگر.فرخی.
گلزار چو بتخانه شد از بتگر و از بت
کهسار چو ارتنگ شد از صورت و اشکال.
فرخی.
بت که بتگر کندش دلبر نیست
دلبری دستبرد بتگر نیست.عنصری.
تیغ او اصل بقای ملک شد
از فنا خط بر بت و بتگر کشید.مسعودسعد.
فغنشور، نام شهری در چین جای بتان و بتگران. (از لغت نامهء اسدی).
بتگر بتی تراشد و آنرا همی پرستد
زو نیست رنج کس را، نی زان خدای سنگین.
ناصرخسرو.
چه پنداری همی خود بود گشته
نباشد هیچ بت بی صنع بتگر.ناصرخسرو.
گر آرایش بت ز بتگر بود
تنت را میارای کاین بت گریست.
ناصرخسرو.
از روی تو نسختی به چین بردستند
آنجا که دو صد بتگر چابکدستند
در پیش مثال روی تو بنشستند
انگشت گزیدند و قلم بشکستند.
(از تفسیر ابوالفتوح رازی سورهء آل عمران).
بنمای بما که ما چه نامیم
وز بتگر و بت شکن کدامیم؟نظامی.
به مسجد بتگر از بت بازمیدانستم و اکنون
درین خمخانهء رندان بت از بتگر نمیدانم.
عطار.
از نصیحتهای تو کر بوده ام
بت شکن دعوی و بتگر بوده ام.مولوی.
حاصل این آمد که یار جمع باش
همچو بتگر از حجر یاری تراش.مولوی.
آن بت منحوت چون سیل سیاه
نفس بتگر چشمه ای بر شاهراه.مولوی.
- آزر بتگر؛ آزر بت تراش عم یا پدر ابراهیم خلیل :
آزر بتگر توئی کز خز و بز
تنت چون بت پر ز نقش آزرست.
ناصرخسرو.
گر کردی این عزم کسی را ز تفکر
نفرین کندی هرکس بر آزر بتگر.
ناصرخسرو.
خشم یزدان بر تو باد و بر تراشیدهء تو باد
آزر بتگر توئی لعنت چه بر آزر کنی؟
ناصرخسرو.