انطاکیه

[اَ ی یَ / یَ] (اِخ)(1)شهری در ترکیه در کنار رود اورونتس (نهرالعاصی) واقع در 22 کیلومتری ساحل مدیترانه دارای 30385 تن جمعیت. انطاکیه از شهرهای مشهور قدیمی است، آن را سلوکوس اول در حدود 300 ق. م. بنا کرد و بنام پدرش، آنتیوخوس نام نهاد. بزودی از مراکز معتبر تجاری گردید و شکوه و جلالش شهرت یافت. در 64 ق. م. پومپیوس آن را گرفت و انطاکیه بزرگترین و مهمترین شهرهای آسیایی دولت روم و کرسی ایالت آسیایی امپراتوری روم گردید. در سالهای 258 و 260 م. شاپور اول ساسانی آن را اشغال و تاراج کرد و سکنه اش را به جندی شاپور منتقل نمود. در 540 م. بوسیلهء انوشروان ویران شد و اگرچه بوسیلهء یوستی نیانوس از نو بنا گردید لیکن هیچگاه رونق اولیه را پیدا نکرد. انطاکیه در تاریخ مسیحیت بسبب شوراهای دینی که در آنجا تشکیل شده اهمیت دارد. (از دایره المعارف فارسی). و رجوع به لاروس و دایره المعارف فارسی و معجم البلدان و قاموس کتاب مقدس و لغات تاریخیه و جغرافیهء ترکی ج1 ص278 و قاموس الاعلام ترکی و تاج العروس و منتهی الارب و ناظم الاطباء و ایران باستان پیرنیا (فهرست) و اندیو در همین لغت نامه شود.
(1) - تلفظ قدیم آنتیُوخیا، در انگلیسی Antioch، در فرانسوی Antioche. (از دایره المعارف فارسی و لاروس). در عربی اَنطاکِیَه بتخفیف و اَنطاکِیَّه بتشدید بکار رفته چنانکه در شعر زهیر:
علون بانطاکیه فوق عقمه
و راد الحواشی لونها لون عندم. (از معجم البلدان). ابن الجوزی در تقویم البلدان آرد که تخفیف آن جایز نیست و باید همیشه آن را مشدد خواند. در شعر فارسی بتخفیف و تشدید هر دو بکار رفته مخفف :
ای بختیار راستین صدر امیرالمؤمنین
چون تو نه اندر خانقین چون تو نه در انطاکیه.
منوچهری.
مشدد :
روز عاشورا همهء اهل حلب
باب انطاکیه اندر تا بشب. مولوی.