انتقام

[اِ تِ] (ع مص) کینه کشیدن. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (تاج المصادر بیهقی) (ترجمان جرجانی مهذب عادل بن علی). کینه کشیدن از کسی. (غیاث اللغات) (آنندراج). کین کشیدن. (مصادر زوزنی). کینه خواستن. کین توختن. (فرهنگ فارسی معین). || عِقاب(1) کردن، یقال انتقم الله منه؛ ای عاقَبه. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء)(2). عِقاب کردن. (از اقرب الموارد). یعنی قصاص گرفتن و آن حق خدای تعالی است و انسان را در آن بهره و نصیبی نیست و اگر کسی از بنی نوع بشر آنرا حق خود بداند و در آن دخل و تصرف کند و مرتکب شود نسبت بخدای تعالی بسیار جسور بوده، افترا بر او بسته است و چون جان و روح شریعت موسوی بر ضد انتقام بوده بدان واسطه شهرهای بست برای ولی مقتول قرار داده شد. و انجیل کلیهً از انتقام منع کرده و به آمرزش امر نموده است. (از قاموس کتاب مقدس) :فلما آسفونا انتقمنا منهم. (قرآن 43/55)؛ چون ما را بخشم آوردند، کین کشیدیم از ایشان. (کشف الاسرار ج 9 ص64).
- عزیزالانتقام؛ خدای تعالی شأنه. (ناظم الاطباء).
|| (اِمص) کینه کشی از کسی. (مؤید الفضلاء). کین کشی. کین خواهی. کینه توزی. (فرهنگ فارسی معین) : اما نفس خشم گیرنده با ویست نام و ننگ جستن... چون بر وی ظلم کنند بانتقام مشغول بودن. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 96). خواجه [ احمد حسن ] آغازید هم از اول بانتقام مشغول شدن و ژکیدن. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 155). بغنیمت داشته اند عفو چون توانستند که بانتقام مشغول شوند. (تاریخ بیهقی ص164). بهمه پادشاهان و گردنکشان اطراف رسیده و ترسانند و خواهند که بانتقامی بتوانند رسید. (تاریخ بیهقی ص 131). علی رایض حسنک را به بند میبرد و استخفاف میکرد و تشفی تعصب و انتقام می بود. (تاریخ بیهقی ص177). من او را دست خواجه نخواهم داد که چنین چاکران را فروخورد بانتقام خویش. (تاریخ بیهقی).
وآنرا که ازو همی طمع دارد
گو ساخته باش انتقامش را.ناصرخسرو.
اگر در انتقام جد ننمایی بیش از این شاه مرغان نتوانی بود. (کلیله و دمنه). بچه قوت و عدت وکیل دریا را بانتقام خود تهدید میکنی؟ (کلیله و دمنه).
با آب کار تیغ و چو تیغ از غذای نفس
صوفیّ کار آب کن از خون انتقام.خاقانی.
بُرید پَست سر بخل را بتیغ کرم
چنین غزال صفت انتقام او زیبد.خاقانی.
گردون قبازره زده بر انتقام مرگ
مرگش ز راه درز قبای اندرآمده.خاقانی.
بتدبیر لشکر و انتقام از آن جمع که در خون شمس المعالی سعی کرده بودند مشغول شد. (ترجمهء تاریخ یمینی ص378). منتصر ناچار راه هزیمت گرفت و خان با لشکر او بانتقام بایستاد. (ترجمهء تاریخ یمینی ص 191). در شهور سنهء 390 (ه .ق .) بانتقام آن واقعه بسجستان رفت. (ترجمهء تاریخ یمینی ص200).
گر زمین و آسمان بر هم زدی
زانتقام این مرد بیرون نامدی.مولوی.
هرون گفت ای پسر کرم آنست که عفو کنی و گر نتوانی تو نیز دشنام مادر ده نه چندانکه انتقام از حد درگذرد. (گلستان). درویش را مجال انتقام نبود. (گلستان). ور ببخشی عفو بهتر کانتقام. (گلستان). || (اِ) کینه. (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین).
- بهرام انتقام؛ آنکه انتقامش چون انتقام ستارهء بهرام (جنگاور فلک) است :ناهیدبهجت، سپهراحتشام، عطاردحشمت، بهرام انتقام. (حبیب السیر ج 3 ص1).
-امثال: در عفو لذتیست که در انتقام نیست. ؟
ز بیوفا بوفا انتقام باید کرد. ناصرخسرو.
(1) - در متن عتاب و غلط است.
(2) - در ناظم الاطباء بجای عاقَبه، عاتبه است. و صحیح عاقَبه میباشد.