ابن المجوس

[اِ نُلْ مَ] (اِخ) علی بن عباس مجوسی یا ابن المجوس. طبیب معروف ایرانی نژاد، از مردم اهواز. شاگرد ابوماهر فارسی(1)، و پس از ابوماهر او خود بمطالعهء کتب متقدمین پرداخت وی از بزرگترین اطبای دولت آل بویه بود و با این حال در بیمارستان عضدی که بسیاری از اطبا در آنجا منصب داشتند او را منصبی نبود. کتاب موسوم به کامل الصناعه یا کُنّاش ملکی و یا بطور اختصار ملکی رافنّاخسرو عضدالدولهء دیلمی نگاشت و موجب شهرت او گردید. در مقدمهء آن گوید کتب طبی متقدمین و متأخرین را از زمان بقراط تا این وقت آنچه دیدم ناقص بود و کتابی کامل و جامع تمام فنون و اقسام طب تا این عصر تألیف نشده است. کتاب ملکی جامع تمام فنون طب است و این کتاب قبل از قانون ابن سینا کتاب درسی اطبا بود و قفطی گوید پس از تصنیف قانون مردم کُنّاش ملکی را ترک گفته بقانون روی کردند، هرچند کتاب ملکی در عمل از قانون بهتر است لکن قانون از جهت علمی بر آن برتری دارد. از تاریخ وفات ابن المجوس و شرح حال وی تفصیلی در دست نیست همین قدر میدانیم که تا سال 383 ه .ق . زنده بوده است. لکلرک در تاریخ اطبای عرب گوید ملکی در سال 529 بلاطینی ترجمه شده و چند بار به طبع رسیده است.
(1) - صاحب کشف الظنون گوید مجوسی از شاگردان ابوطاهر ویسی بن سنان بوده. و ظاهراً این عبارت تصحیف ابوماهر موسی بن سیار است. رجوع به ابن سیار شود.