امل

[اَ مَ] (ع مص) امید داشتن چیزی را، گویند امله املاً (از باب نصر). (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء). امید داشتن. (مصادر زوزنی) (ترجمان علامه ترتیب عادل) (آنندراج) (مؤید الفضلاء). استعمال این لفظ در طلب دنیا و افعال مذموم کرده اند. (از مؤید الفضلاء). بیوسیدن. (تاج المصادر بیهقی). || (اِ)(1) امید. (منتهی الارب) (غیاث اللغات) (آنندراج) (مهذب الاسماء). آرزو. شهوت. خواهش :
ای گمشده و خیره و سرگشته کسایی
گوّاژه زده بر تو امل از بی بختی.
کسایی (از فرهنگ شعوری).
چون آفتاب چرخ ببرج حمل تویی
هنگام ضعف، مر ضعفا را امل تویی.
منوچهری.
بار گران بینمت بتوبه و طاعت
بار بیفکن امل دراز میفکن.ناصرخسرو.
فکنده پهن بساطی بزیر پای نشاط
بعمر کوته و دور و دراز کرده امل.
ناصرخسرو.
قوی دل و فسیح امل روی بازنهاد. (کلیله و دمنه). و فرونهادن بار امل در مهب شکوک... (کلیله و دمنه).
در امل تا دیریازیّ و درازی ممکن است
چون امل بادا ترا عمر دراز و دیریاز.
سوزنی.
شاخ امل بزن که چراغیست زودمیر
بیخ هوس بکن که درختیست کم بقا.خاقانی.
دل ز امل دور کن زآنکه نه نیکو بود
مصحف و افسانه را جلد بهم ساختن.
خاقانی.
قفا چون ز دست امل خوردم اکنون
ز تیغ اجل در قفا می گریزم.خاقانی.
اینک به آمل بر امل رحمت و رأفت نشسته اند. (ترجمهء تاریخ یمینی).
مربی فضلای زمانه شمس الدین
تویی که قفل امل را سخای تست کلید.
ظهیر فاریابی.
سوی کسب و سوی غصب و صد حیل
جان نهاده بر کف از حرص و امل.
مولوی (مثنوی).
بر اسیر شهوت و حرص و امل
برنوشته میر یا صدر اجل.مولوی (مثنوی).
نک ز درویشی گریزانند خلق
لقمهء حرص و امل زآنند خلق.
مولوی (مثنوی).
نویسنده را گر ستون عمل
بیفتد نبرّد طناب امل.(بوستان).
اجل بگسلاندش طناب امل
وفاتش فروبست دست عمل.(بوستان).
در باغ امل شاخ ارادت بنشانید
وز بحر عمل درّ مکافات برآرید.سعدی.
ای راه تو صحرای امل پیمودن
تا چند بر آفتاب گل اندودن؟حافظ.
دلم امید فراوان بوصل روی تو داشت
ولی اجل بره عمر رهزن امل است.حافظ.
سخا را نوشکفته بوستانیست
امل را نودمیده مرغزاریست.؟
امل همچو خاریست بی هیچ شک
بریزد دم این خزان یک بیک.؟ (آنندراج).
ج، آمال. رجوع به آمال شود.
- قصر امل؛ کاخ آرزو. (فرهنگ فارسی معین) :
بیا که قصر امل سخت سست بنیاد است
بیار باده که بنیاد عمر بر باد است.حافظ.
(1) - نیز: اَمْل و اِمْل. (ناظم الاطباء).