الوند
[اَلْ وَ] (اِخ)(1) کوه همدان است. شاعر گفت بزبان پهلوی :
خذه ذایه کی زممان وی ته خوش نی
کوه الوند و دامان وی ته خوش نی
ارته اویان خویش و نازنینان
جما شامان و بامان وی ته خوش نی.
(از صحاح الفرس).
نام کوهی است بلند در نواحی همدان. گویند دوازده هزار چشمهء آب(2) از دامن آن کوه برمی آید. (برهان قاطع) (از غیاث اللغات) (هفت قلزم). الوند یا اروند، کوه همدان است و گویند آن کوه چشمهء بسیار دارد. (انجمن آرا). حمدالله مستوفی در نزهه القلوب (چ لیدن ج3 ص191) آرد: کوه الوند(3) در قبلهء شهر همدان است و کوهی معروف، دورش سی فرسنگ بود، هرگز قلهء آن از برف خالی نبوده است و از بیست فرسنگ و زیاده از آن توان دید. بر قلهء آن کوه چشمهء آب است در سنگ خارا و آن سنگ بر مثال بنایی است بر وی در افکنده. از بالای آن سنگ اندکی آب ترشح میکند و آنرا بتابستان توان دید زیرا بزمستان در برف پنهان بود و من آنجا رسیدم بشب آدینه بود گفتند در هر هفته یک شبانه روز این آب بزمین میرسد و روان میشود و در دیگر ایام نمیتواند رسید و در عجایب المخلوقات در وصف همدان آمده که از کوه الوند چهل و دو رود بشیب می آید و عیون آن مالانهایت است - انتهی. در جغرافیای طبیعی کیهان (ص59) آمده: در جنوب همدان کوه مشهور به الوند به ارتفاع 3746 متر(4) واقع شده و سنگهای آن از جنس خارا و کوارتز و قسمت عمدهء سال را در برف مستور است. این کوه دارای دره های سبز و خرم و آبهای فراوانی است و در دامنهء آن معادن بسیار بخصوص معدن گرانیت یافته میشود -انتهی. این کوه دارای معادن نفت است. در فرهنگ جغرافیایی ایران (ج 5) آمده: کوه الوند در جنوب شهر همدان از شمال باختری بجنوب خاوری کشیده شده و شهرستان همدان در دامنهء جنوبی آن واقع شده است. گردنهء اسدآباد در شمال باختری و گردنهء زاغه در جنوب خاوری این کوه واقع است. راه شوسهء کرمانشاه از گردنهء اسدآباد و راه ملایر از گردنهء زاغه میگذرد. ارتفاع گردنهء اسدآباد 2196 و گردنهء زاغه 1952 متر است - انتهی. پیرنیا در ایران باستان (ص1622) آرد: در کوه الوند نزدیک دیهی موسوم به عباس آباد که در قرب همدان است کتیبه ای از داریوش بپارسی قدیم عیلامی و آسوری هست - انتهی. و رجوع بهمین کتاب و جغرافی غرب ایران (فهرست) و حبیب السیر چ خیام ج4 (فهرست) و جغرافیای طبیعی کیهان ص24 و 59 و نزهه القلوب (فهرست) و مرآت البلدان و معجم البلدان ذیل اروند و قاموس الاعلام ترکی ج2 و فرهنگ ایران باستان (فهرست) و ایران در زمان ساسانیان ص339 و مادهء اروند در این لغت نامه شود :منارهء بلند در دامن کوه الوند پست نماید. (گلستان).
فراق یار که پیش تو برگ کاهی نیست
بیا و بر دل من بین که کوه الوند است.
سعدی.
باد است بگوش من ملامت
و اندوه فراق کوه الوند.سعدی.
(1) - در پهلوی alvend و منسوب بدان alvendik و در اوستا aurvant بمعنی تندمند، دارای تندی و تیزی. (حاشیهء برهان قاطع چ معین).
(2) - در آنندراج «دوازده چشمه» آمده است.
(3) - در بعضی از نسخ نزهه القلوب در موارد متعدد «اروند» آمده است.
(4) - در فرهنگ جغرافیایی 3573 و در لاروس بزرگ 3400 و در قاموس الاعلام ترکی 3914 متر ضبط شده است.
خذه ذایه کی زممان وی ته خوش نی
کوه الوند و دامان وی ته خوش نی
ارته اویان خویش و نازنینان
جما شامان و بامان وی ته خوش نی.
(از صحاح الفرس).
نام کوهی است بلند در نواحی همدان. گویند دوازده هزار چشمهء آب(2) از دامن آن کوه برمی آید. (برهان قاطع) (از غیاث اللغات) (هفت قلزم). الوند یا اروند، کوه همدان است و گویند آن کوه چشمهء بسیار دارد. (انجمن آرا). حمدالله مستوفی در نزهه القلوب (چ لیدن ج3 ص191) آرد: کوه الوند(3) در قبلهء شهر همدان است و کوهی معروف، دورش سی فرسنگ بود، هرگز قلهء آن از برف خالی نبوده است و از بیست فرسنگ و زیاده از آن توان دید. بر قلهء آن کوه چشمهء آب است در سنگ خارا و آن سنگ بر مثال بنایی است بر وی در افکنده. از بالای آن سنگ اندکی آب ترشح میکند و آنرا بتابستان توان دید زیرا بزمستان در برف پنهان بود و من آنجا رسیدم بشب آدینه بود گفتند در هر هفته یک شبانه روز این آب بزمین میرسد و روان میشود و در دیگر ایام نمیتواند رسید و در عجایب المخلوقات در وصف همدان آمده که از کوه الوند چهل و دو رود بشیب می آید و عیون آن مالانهایت است - انتهی. در جغرافیای طبیعی کیهان (ص59) آمده: در جنوب همدان کوه مشهور به الوند به ارتفاع 3746 متر(4) واقع شده و سنگهای آن از جنس خارا و کوارتز و قسمت عمدهء سال را در برف مستور است. این کوه دارای دره های سبز و خرم و آبهای فراوانی است و در دامنهء آن معادن بسیار بخصوص معدن گرانیت یافته میشود -انتهی. این کوه دارای معادن نفت است. در فرهنگ جغرافیایی ایران (ج 5) آمده: کوه الوند در جنوب شهر همدان از شمال باختری بجنوب خاوری کشیده شده و شهرستان همدان در دامنهء جنوبی آن واقع شده است. گردنهء اسدآباد در شمال باختری و گردنهء زاغه در جنوب خاوری این کوه واقع است. راه شوسهء کرمانشاه از گردنهء اسدآباد و راه ملایر از گردنهء زاغه میگذرد. ارتفاع گردنهء اسدآباد 2196 و گردنهء زاغه 1952 متر است - انتهی. پیرنیا در ایران باستان (ص1622) آرد: در کوه الوند نزدیک دیهی موسوم به عباس آباد که در قرب همدان است کتیبه ای از داریوش بپارسی قدیم عیلامی و آسوری هست - انتهی. و رجوع بهمین کتاب و جغرافی غرب ایران (فهرست) و حبیب السیر چ خیام ج4 (فهرست) و جغرافیای طبیعی کیهان ص24 و 59 و نزهه القلوب (فهرست) و مرآت البلدان و معجم البلدان ذیل اروند و قاموس الاعلام ترکی ج2 و فرهنگ ایران باستان (فهرست) و ایران در زمان ساسانیان ص339 و مادهء اروند در این لغت نامه شود :منارهء بلند در دامن کوه الوند پست نماید. (گلستان).
فراق یار که پیش تو برگ کاهی نیست
بیا و بر دل من بین که کوه الوند است.
سعدی.
باد است بگوش من ملامت
و اندوه فراق کوه الوند.سعدی.
(1) - در پهلوی alvend و منسوب بدان alvendik و در اوستا aurvant بمعنی تندمند، دارای تندی و تیزی. (حاشیهء برهان قاطع چ معین).
(2) - در آنندراج «دوازده چشمه» آمده است.
(3) - در بعضی از نسخ نزهه القلوب در موارد متعدد «اروند» آمده است.
(4) - در فرهنگ جغرافیایی 3573 و در لاروس بزرگ 3400 و در قاموس الاعلام ترکی 3914 متر ضبط شده است.
قافیه‌یاب برای اندروید
با خرید نسخه اندرویدی قافیه‌یاب از فروشگاه‌های زیر از این پروژه حمایت کنید:
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
نرم‌افزار فرهنگ عروضی
گنجور
گنجور مجموعه‌ای ارزشمند از سروده‌ها و سخن‌رانی‌های شاعران پارسی‌گوی است که به صورت رایگان در اختیار همگان قرار گرفته است. برای مشاهده وب‌سایت گنجور اینجا کلیک کنید.
دریای سخن
نرم‌افزار دریای سخن کتابخانه‌ای بزرگ و ارزشمند از اشعار و سخنان شاعران گرانقدر ادب فارسی است که به حضور دوستداران شعر و ادب تقدیم می‌داریم.