اقبال

[اِ] (اِخ) عباس اقبال آشتیانی. محقق و مورخ ایرانی. (ولادت 1314 ه . ق. و وفات 1334 ه . ش.). وی در آغاز جوانی شاگرد درودگر بود و سپس به تحصیل پرداخت و دورهء دارالفنون را بپایان رسانید و به معاونت کتابخانهء معارف انتخاب گردید. آنگاه در دارالفنون بتدریس پرداخت و بعدها به معلمی مدارس نظام، مدرسهء علوم سیاسی و دارالمعلمین عالی منصوب شد. در سال 1304 ه . ش. به منشی گری هیئت نظامی ایران به پاریس رفت و در آنجا به تحصیل ادامه داد و به اخذ درجهء لیسانس از سربن نایل آمد و در آن شهر با علامه محمّد قزوینی آشنایی یافت و از محضر وی استفاده کرد. پس از بازگشت به ایران به سمت استادی دانشگاه و عضویت فرهنگستان انتخاب شد و سپس به سمت نمایندهء فرهنگی ایران در ترکیه و ایتالیا به شهر رم رفت و در آنجا اقامت گزید و در آنجا در سن 59 سالگی درگذشت. جنازهء او را به تهران حمل کردند. وی در 1324 مجلهء «یادگار» را تأسیس کرد که پنج دورهء آن منتشر شده. از آثار وی: «تاریخ مغول» «وزراء سلاجقه». «خاندان نوبختی»، تصحیح «عتبه الکتبه»، تصحیح «سمط العلی»، تصحیح «مجمع التواریخ»، ترجمهء «سه سال در دربار ایران» تألیف دکتر فوریه، ترجمهء «یادداشتهای ژنرال تره زل»، ترجمهء «مأموریت ژنرال گاردان در ایران»، تصحیح «ترجمهء فارسی محاسن اصفهان»، تصحیح «بیان الادیان»، و تصحیح «تبصره العوام»، را باید نام برد. وی در تحقیقات تاریخی و ادبی روش عالمانه ای دارد. (از فرهنگ فارسی معین). از مرحوم عباس اقبال آشتیانی آثار چاپ نشده ای نیز باقی مانده که در کتابخانهء مرکزی دانشگاه تهران مضبوط است. از این نوع آثار می توان دو کتاب تاریخ مختصر ادبیات ایران و تاریخ جواهر در ایران را نام برد که از دومی قسمت پیش از اسلام در 82 ورق و از قسمت مربوط به بعد از اسلام فقط 9 صفحه به خط اقبال در دست است. کتاب تاریخ جواهر در ایران در جلد 9 نشریهء فرهنگ ایران زمین چاپ شده است. همچنین متن تصحیح شده ای از چند کتاب به این شرح از او باقی است: مثنوی ورقه و گلشاه، اثر عیوقی - سیره شیخ کبیر تألیف ابوالحسن الدیلمی - الرساله الثانیه تألیف مسعربن مهلهل - با حواشی و یادداشت هایی از اقبال و محمد قزوینی - رساله در فن انشاء، از معین الدین محمد بن عبدالخالق میهنی و تنسوخ نامهء ایلخانی تألیف خواجه نصیرالدین طوسی. رجوع به مقدمهء مجموعهء مقالات عباس اقبال آشتیانی چ دکتر دبیرسیاقی.