اعصار

[اِ] (ع مص) باران رسیده شدن. اُعصر القوم (مجهو) اعصاراً؛ باران رسیده شدند. (منتهی الارب) (از ناظم الاطباء). باران رسیدن بقوم: اُعصر القوم (مجهو)؛ امطروا. (از اقرب الموارد). || درآمدن در عصر. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). بعصر درآمدن: اعصر الرجل؛ دخل فی العصر. (از اقرب الموارد). || بجوانی رسیدن زن. رسیده گردیدن دختر و در حیض درآمدن. نزدیک بیست سالگی رسیدن یا بچه آوردن یا حبس کرده شدن دختر وقت حیض (ساعت حایض شدن). (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). بالغ شدن دختر و بجوانی رسیدن زن و حبس کرده شدن دختر ساعت حایض شدن. (آنندراج). بجوانی رسیدن زن و گفته اند به ادراک رسیدن یا به بیست سالگی رسیدن و گویند بچه آوردن زن. (از اقرب الموارد). بجای زنان رسیدن دختر. (تاج المصادر بیهقی) (المصادر زوزنی). || غلاف خوشه برآوردن کشت. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). || نزدیک شدن ابر بباریدن. (آنندراج) (ترجمان القرآن ترتیب عادل بن علی). نزدیک گشتن ابر بباریدن. (المصادر زوزنی). نزدیک بباریدن. (تاج المصادر بیهقی). || گرد و غبار برآوردن باد: اعصرت الریح؛ جائت بالاعصار. (از اقرب الموارد). || (اِ) گِرد باد که مانند دود بهوا برشود. (ترجمان القرآن ترتیب عادل بن علی). گردباد که بهندی بگوله گویند. (غیاث اللغات) (آنندراج). گردباد. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (مهذب الاسماء نسخهء خطی). || بادی که برانگیزد ابر و رعد و برق را یا باد آتش دار. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). باد که غبار را مانند عمود به هوا برانگیزد. (از اقرب الموارد). بادی که ابر بینگیزد و باد گرم آتشین. (آنندراج). و فی المثل: ان کنت ریحاً فقد صادفت اعصاراً؛ در حق شخصی گویند که به اقوی خود ملاقی شود. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). باد سخت گردآمیز. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). باد گرم و غبارآمیخته. (آنندراج). ج، اعاصیر. (منتهی الارب): «أیود احدکم ان تکون له جنه من نخیل و اعناب تجری من تحتها الانهار له فیها من کل الثمرات و اصابه الکبر و له ذریه ضعفاء فاصابها اعصار فیه نار فاحترقت... (قرآن 2/266). مؤلف صبح الاعشی ذیل کلمهء ریح در بیان انواع باد آرد: و ان ابتدأت بشده قیل لها النافجه فان حرکت الاغصان تحریکاً شدیداً وقعت الاشجار قیل زعزع فان جاءت بالحصباء قیل حاصبه فاذا هبت من الارض کالعمود نحو السماء قیل لها اعصار. (از صبح الاعشی ج2 ص 168 ذیل کلمهء ریح).