اعتمادالسلطنه

[اِ تِ دُسْ سَ طَ نَ] (اِخ)میرزاحسن یا محمدحسن خان ملقب به صنیع الدوله و مؤتمن السلطنه، پسر حاجی علی خان مراغه ای ملقب به حاجب الدوله و اعتمادالسلطنه وزیر دارالطباعه و پیش خدمت خاص ناصرالدین شاه قاجار. وی جرائد اروپا را برای شاه در سر ناهار ترجمه میکرد. و ریاست دارالطباعهء دولتی که هر سال کتابی در آن مطبعه بطبع میرسید با او بود. وی از اکابر دربار و بر اثر خدمات شایان خود همواره مورد عنایات ملوکانه بود و بمقام وزارت رسید و در علوم متنوع زمان خود مطالعاتی داشت و بپاس حسن انجام امتحانات محصلین دارالفنون چهار بار مدال درجهء اول دریافت داشت. علاوه بر نظارت بر جرائد و انتشار روزنامهء ایران، تألیفاتی در تاریخ و جغرافیا بشرح زیر دارد: 1 - انکشاف ینگی دنیا. 2 - تاریخ ایران. 3 - تاریخ فرانسه. 4 - حجه السعاده فی حجه الشهاده. این کتاب مشتمل است بر وقایع عمدهء عالم در سال 61 ه . ق. و شرحی از شهادت حضرت حسین بن علی علیهماالسلام که در همان سال روی داده است. کتاب در سال 1310 ه . ق. بخط میرزا محمدباقر منشی تبریزی در تبریز بطبع رسیده است. 5 - خیرات حسان. که تاریخ مشاهیر زنان است. 6 - مآثرالسلطان. 7 - المآثر و الاَثار. 8 - مرآت البلدان. 9 - مطلع الشمس. موافق تصریح خود وی از مجلدات عمدهء مرآت البلدان است که هر یک از مجلدات بنامی خاص نامیده شده است. علاوه بر آثار فوق او در تألیف نامهء دانشوران نیز شرکت داشته است. ولی در صحت انتساب تألیفات فوق به ایشان تردید است و برخی، نویسندگان اصلی کتابهای مزبور را فضلای معاصر وی میدانند. وی بسال 1313 ه . ق. در پنجاه وچندسالگی در طهران درگذشت. (از ریحانه الادب) (از سبک شناسی ج3 ص374). برای تفصیل بیشتر رجوع به کتاب تاریخ ادبیات ایران تألیف دکتر شفق شود.