اضداد

[اَ] (ع ص، اِ) جِ ضِدّ. (ترجمان تهذیب عادل بن علی ص66) (دهار) (غیاث) (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (اقرب الموارد). جِ ضِدّ، همتا و مانند و ناهمتا. از لغات اضداد است. (آنندراج). چیزهای ضد و مخالف و مغایر یکدیگر. (ناظم الاطباء) :
وگر گوئی که در معنی نیند اضداد یکدیگر
تفاوت از چه سان باشد میان صورت و اسما؟
ناصرخسرو.
همه اضداد او در یک زمان جمع
همه الوان او در یک مکان یار.عطار.
پس بنای خلق بر اضداد بود
لاجرم جنگی شدند از ضر و سود.مولوی.
|| حریفان و آنانکه با هم ناموافق اند. (ناظم الاطباء).
- لغات اضداد(1)؛ کلمه هایی هستند که بر دو معنی متضاد دلالت دارند، چون: ضد بمعنی همتا و ناهمتا. (از اقرب الموارد). فلان لغت از اضداد است، یعنی دارای دو معنی است که هر یک ضد دیگری است، مانند: فراز کردن که بمعنی بستن و گشودن است و بیع که بمعنی خرید و فروش است، و قرء که هم بر پاکی (طهر) و هم بر ناپاکی (بی نمازی، حیض) دلالت دارد، و ظن که به دو معنی گمان و یقین است، و خفیه که بر نهان و آشکار هر دو دلالت دارد و جز اینها. (یادداشت مؤلف). و صاحب نشوءاللغه گوید: در اضداد مشابهت و مجانست میان دو لفظ هست ولی معنی آنها مخالف یکدیگر است. (از نشوءاللغه ص138). کتاب اضداد در لغت، تألیف ابوحاتم سجستانی دربارهء لغات اضداد است.
(1) - Antonymes.