ابراهیم بن سیار

[اِ مِ نِ سَیْ یا] (اِخ)النظّام البصری، مکنی به ابواسحاق. پیشوای فرقهء نظامیهء معتزله، از قدمای علماء بصره و یکی از ائمهء معتزلیان. اشتهار او به نظام از آنروست که مهره ها به رشته کشیده ببازار بصره می فروخت. در علم کلام و حکمت و طبیعیات و دیگر علوم عقلی و نقلی مُتبحر بوده و بالخاصه در فلسفه مطالعات بسیار داشته و چون در توفیق افکار فلاسفه و متکلمین می کوشید طریقهء معتزله را که بدین مقصود مساعدتر بود اختیار کرد. ابراهیم هم از اوانِ صِبا بکثرت ذکاء و فصاحت مشارالیه بود. علم کلام را از ابوالهذیل علاّف فراگرفت. گویند هارون خلیفه وقتی او را برای مباحثهء با حُسنیه کنیزک جعفر صادق علیه السلام به بغداد طلبیده و او در محضر خلیفه و خالدبن یحیی برمکی با حسنیه به بحث پرداخته است. اشتهار کامل نظام در خلافت معتصم عباسی است. اقوال خاص او را در کلامْ شهرستانی در ملل و نحل آورده. نظام را اشعار لطیف است و ابن الندیم گوید دیوان او پنجاه ورقه است.(1)ابوعثمان جاحظ عمروبن بحر از شاگردان ابراهیم بن سیار است. وفات او در سی وشش سالگی به سال 121 ه .ق . (از قاموس الاعلام) و تاریخ وفات ظاهراً صحیح نیست چه با معاصر بودن او با هارون و ابوالهذیل وفق نمیدهد.
(1) - در فهرست ابن الندیم چ مصر ابراهیم بن سیاره ضبط شده و ظاهراً مراد همین ابراهیم است.