هویه سنبا

[یَ / یِ سُمْ] (نف مرکب)سنباننده و سوراخ کنندهء شانه. || (اِخ) لقبی است برای شاپور دوم ساسانی آنکه به ذوالاکتاف مشهور است. لقب شابوربن هرمز ساسانی از پادشاهان سلسلهء ساسانیان است. (هویه به معنی کتف و سنبا، ثقاب). ذوالاکتاف. (یادداشت مؤلف از مجمل التواریخ). این کلمه به صورت هوبر و هوبه هم ضبط شده. لقب شاپور ذوالاکتاف را هویه سنبا نوشته اند. حمزهء اصفهانی در سنی ملوک الارض (ص36) آرد: شاپور ذوالاکتاف و سموه شاپور هویه سنبا. هویه اسم لکتف و سنبا ای نقاب. و در مجمل التواریخ و القصص ص34 آمده: و او را [ شاپور را ] عرب ذوالاکتاف لقب کردند زیرا کتفهای عرب سوراخ کرد و حلقهء آهنین در آن کشید. بعد از آنکه بی اندازه قتل کرد پارسیان او را شاپور هویه سنبا خواندندی. کریستنسن (ایران در زمان ساسانیان چ 2 ص261 ح) نویسد: مصنفین عرب که نوشته های آنها از منابع ساسانی اخذ شده به طور کلی لقب شاپور را به لفظ عربی ذوالاکتاف (صاحب شانه ها) ترجمه کرده اند. نلدکه بر این عقیده است که اصل این لفظ یک لقبی است به معنی چهارشانه یعنی کسی که بارهای بسیار دولت را می کشد معذلک حمزهء اصفهانی و مصنفین دیگر که پیرو او هستند لفظ فارسی این لغت را هوبه سنبا(1) نوشته اند که به معنی «سوراخ کنندهء شانه ها» است. نلدکه گمان میکند که این لفظ مجعول است و از روی کلمهء عربی ذوالاکتاف ساخته شده است. اما اینکه بجای کلمهء کتف لفظ عتیق فارسی یعنی هوبه را که به معنی شانه بود آورده اند به نظر من قول حمزه صحیح است و هوبه عیناً نقل از کلمهء پهلوی شده و معنایی هم که از آن کرده اند مطابق روایات قدیم است، وانگهی در تاریخ ساسانیان این تنها نوبتی نیست که صحبت از این مجازات شده باشد. کلمهء سنبا صفت فاعلی (صفت مشبهه) از سنبیدن است به معنی سوراخ کردن. (حاشیهء برهان چ معین).
(1) - Hobah-sumba.