هویدک

[هُ وَ دَ] (اِخ) نام یکی از پیشوایان ملحدان است. (برهان) (آنندراج). جهانگیری هویدیک آورده گوید: نام یکی از پیشوایان ملحدان بوده که حکیم خاقانی فرماید :
او کیست که با روان تاریک
باشد بمثابهء هویدیک.
یوستی این نام را هوویدیک(1) ضبط کرده به استناد فولرس II، 1470 a و به کتاب اشپیگل ارجاع کرده. (یوستی، نام نامه ص140). اشپیگل در کتاب مزبور در بحث از کلمهء اوستائی Hunusta (که طبقه ای از دروجان [ دروغ پرستان، پیروان کیش باطل ] هستند، رجوع به یوستی، فرهنگ اوستا ص328 شود) گوید: من اکنون ترجیح میدهم که کلمهء مزبور عنوانی باشد برای انگره مینو [ اهریمن ] . اسپندیارجی مقدم این کلمه را زیانکار [ مضر ] تعبیر میکند و اسپندیارجی مؤخر آن را هونوچا یا هویدک(2) (رجوع به فولرس، هویدک شود) میداند، که نشانه ای است برای تشخیص بی دینان. و ممکن است احتمال داد هویدک متن مصحف بَوَنْدَگ پهلوی(3) (در ارمنی بوندک)(4) به معنی کامل بوندس(5) = بونده = بوند باشد، نام یکی از مانویهء روم که با کیش رسمی مانویه مخالفت کرد و او پیشرو مزدک بود. رجوع به ایران در زمان ساسانیان کریستنسن ص 337 به بعد و 362 به بعد و 302 به بعد (تاریخ سلطنت قباد و ظهور مزدک) شود. در هر حال خاقانی این اسم را در تحفه العراقین در عنوان «در هجو ابوالعلای گنجه ای» آورده و هویدیک را مسیحی معرفی کرده :
او [ابوالعلا] کیست که با روان تاریک
باشد بمثابت هویدیک
او جز پی نفی حق نپوید
این [هویدیک] از اب و ابن و روح گوید
او [هویدیک] مشرک و این [ابوالعلا] معطل از دل
هم مشرک بهتر از معطّل.
(حاشیهء برهان چ معین از تحفه العراقین چ قریب صص 235-236).
(1) - Huwaidik. hunoca.یا
(2) - havidak
(3) - bavandagh.
(4) - bovandak.
(5) - bundos.