هندسه

[هَ دَ / هِ دِ سَ / سِ] (معرب، اِ) و در عربی به فتح اول به معنی اندازه و شکل باشد. (برهان). از اصول علوم ریاضی است و علمی است که در آن از احوال مقدارها و اندازه ها بحث شود. (از کشاف اصطلاحات الفنون). دانستن اندازه ها است و چندی یک از دیگر و خاصیت صورتها و شکلها که اندر جسم موجود است. (التفهیم ابوریحان بیرونی ص3). هندسه آن رشته از ریاضیات است که مطالعه در فضا و اشکال و اجسام قابل تصور در این فضا می نماید :
ستاره شمر نیست از ما کسی
که از هندسه بهره دارد بسی.فردوسی.
در چنین ادوات خصوصاً در هندسه آیتی بود. (تاریخ بیهقی). و هیچ پادشاه چنین بنا نفرمود و همه به دانش و هندسهء خویش ساخت. (تاریخ بیهقی).
به علم هندسه سر برکشیده
به سند و هند و اطراف خراسان.
ناصرخسرو.
جمشید ملک هیأت، خورشید فلک هیبت
یک هندسهء رایش معمار همه عالم.خاقانی.
گر به زمین افتدی هندسهء رای تو
قوس قزح سازدی طاق پل رود زم.خاقانی.
ترکیب ها:
- هندسه باز.؛ هندسهء تحلیلی. هندسهء ترسیمی. هندسهء دیفرانسیل. هندسهء رقومی. هندسهء سینماتیک. هندسهء غیراقلیدسی. هندسهء فضایی. هندسهء مسطحه. هندسهء مقدماتی. رجوع به این مدخل ها شود.