اسماعیل

[اِ] (اِخ) رومی (شیخ...) یکی از کبار مشایخ قادریه. مولد وی طوسیه. او پس از فراغت از تحصیل علوم در قسطمونی بسائقهء دعوت معنوی شیخ عبدالقادر گیلانی عزیمت بغداد کرد و به تصفیه و تزکیهء باطن پرداخت و با لقب «پیر ثانی» به ارشاد ساکنان آناطولی و روم ایلی مأمور شد. آنگاه طبق مأموریت به گردش و سیاحت شهرها و قصبه ها پرداخت و در چهل جا بنام وی تکیه ها بنا کردند. آنگاه به قسطنطنیه بازگشت و خانقاه معروف به «قادریخانه» را در توپخانه بنا کرد و او نخستین کس است که در این دیار به ارشاد طریقت قادریه پرداخت. در موقع اجرای مراسم افتتاح در مسجد آدینهء سلطان احمد، عزیز محمود هدائی وظیفهء ایراد خطبه و عبدالاحد نوری از رجال طریقت شمسیه تصدی امر موعظه و نصیحت در بالای منبر و صاحب ترجمه اجرای ذکر «الله» طبق طریقت قادریه را متعهد شدند. اسماعیل در سنهء 1041 ه . ق. درگذشت و در آرامگاه مخصوص متصل به زاویهء خویش مدفون شد. وی صاحب کمالات و مقامات بود. (قاموس الاعلام ترکی).