نطاق

[نِ] (ع اِ) میان بند مردان (منتهی الارب) (آنندراج) (از ناظم الاطباء) میان بند (دستوراللغه) کمربند (غیاث اللغات) (از ناظم الاطباء) کمر (مهذب الاسماء) (دهار) منطقه (یادداشت مؤلف) آنچه بدان میان را بندند (از متن اللغه) (از اقرب الموارد) ج، نُطُق : هرگز نطاق هجو تو نگشایم از قلم تا زنده باشی ای خر زنار منطقهسوزنی به جدی هرچه تمامتر به استخلاص حصار طاق نطاق خدمت بستند (ترجمهء تاریخ یمینی ص 205 ) نطاق طاقت از مقاسات آن بلا و معانات آن عنا تنگ آمد (ترجمهء تاریخ یمینی ص 295 ) یک روز آتش حرب بالا گرفت و بهرام نطاق بگشاد (ترجمهء تاریخ یمینی ص 394 ) ایا شهی که به هنگام کین وشاقانت مجره را به دو انگشت بگسلند نطاق ظهیر فاریابی (از آنندراج) درِ تو قبلهء آفاق باد و خلق زمین به مهر و مدح تو بگشاده نطق و بسته نطاق خاقانی دست بهشت صدر او دست قدر به خدمتش گنبد طاقدیس را بسته نطاق چاکری خاقانی فلک به پیش رکاب وزیر هارون رای نطاق بسته به هارونی آید اینت عجاب خاقانی خجسته باد ترا تاج و تخت سلطانی به بندگیت سلاطین ملک بسته نطاق سلمان (از آنندراج ||) کنایه از افق : چو خورشید سر برزند ز این نطاق برآید ز دریا طراقاطراقنظامی || پارچه ای که زنان پوشند چنان که آن را در میان بسته و جانب بالایش را بر جانب زیرینش فروهشته تا به زانو گذرانند و جانب زیرینش تا به زمین رسانند (ناظم الاطباء) (از منتهی الارب) (از آنندراج) و آن را حجزه و نیفه و هر دو ساق نباشد (منتهی الارب) (آنندراج) ازار (مهذب الاسماء) شلوار بی پایچه (دهار) شلوار مانند بدون تکه [ بند شلوار ] که زنان پوشند( 1) (از متن اللغه) ج، نطق|| مجمع مصر، کلمهء نطاق را به معنی دامنی که زنان پوشند گرفته است( 2) (از متن اللغه ||) آب که تا نیمهء پشته برسد (از متن اللغه ||) اصطلاح نجوم و هیئت: هر یک از اقسام چهارگانهء تداویر و افلاک خارجه المراکز را نطاق گویند، و نطاق های خارجه المراکز را نطاقات اوجیه و نطاقات تداویر را نطاقات تدویریه گویند اما مناسب آن بود که نطاق بر تمام دائره ای که منطقه نامیده میشود اطلاق گردد لکن هیویون این لفظ را بر قسمتی از دایره اطلاق کرده اند از باب تسمیهء جزء به اسم کل این مطلب را عبدالعلی بیرجندی چنین ذکر کرده است، و توضیح آن چنین است: علمای هیئت، افلاک خارجه المراکز، و تداویر، یعنی هر یک از اینها را به چهار قسم مختلف در بزرگی و کوچکی تقسیم کرده اند، و هر کدام از آن اقسام را نطاق خوانده اند که دو تا از آنها دو نطاق سفلی متساوی است و دو تا، دو نطاق علوی متساوی رجوع به کشاف اصطلاحات الفنون شود ( 1) - شقه تلبسها المرأه و تشد وسطها بحبل فترسل الاعلی علی الاسفل الی الرکبه او الی الارض، و الاسفل ینجرّ علی الارض لیس لها حجزه و لا نیفق و لا است (از متن اللغه) Jupon و فرانسوی آن Skirt ساقان (متن اللغه) ( 2) - که معادل انگلیسی آن.