نصیب

[نُ صَ] (اِخ) ابن ریاح مکنی به ابومحجن، مولی عبدالعزیزبن مروان، از شعرای فحل عرب است، وی سیاه و غلام راشدبن عبدالعزی کنانی و در حضور عبدالعزیزبن مروان ابیاتی انشاد کرد، عبدالعزیز او را خرید و آزاد ساخت موضوع تغزلات او زنی از قبیلهء کنانه بود به نام ام بکر، زینب بنت صفوان و این مطلع از قصایدی است که به نام معشوقه سروده است: بزینب ألمم قبل أن یدخل الرکب و قل ان تملینا فما ملک القلب وی از شاعران نامدار زمان خویش و با سلیمان بن عبدالملک و فرزدق معاصر و محشور بود و در اواخر عمر تنسک پیشه کرد نصیب را دخترانی سیاه پوست همرنگ خودش بود و آنان را از ازدواج با عرب و عجم بازداشت و به روایت ثعالبی این منع وی موضوع ضرب المثلی شد در مورد دختری که بر اثر سختگیری پدر به خانه مانده است، و شعر ابوتمام حین ضن بها عن الموالی و لم تحفل بهاالعرب وفات نصیب به سال 108 یا 113 و « بنات نصیب » بدین معنی اشارتی دارد که: کانت به گفتهء بعضی به سال 111 ه ق اتفاق افتاد (از الاعلام زرکلی ج 8 ص 355 ) و نیز رجوع به ارشادالاریب ج 7 ص 212 و الاغانی ج 1 ص 324 و 377 و ج 12 ص 324 و شرح دیوان ابی تمام ج 1 ص 258 و النجوم الزاهره ج 1 ص 262 و سمط اللَالی ص 291 و شرح الشواهد ص 105 و الشعر و الشعراء ص 153 و ثمارالقلوب ص 177 و تزیین الاسواق چ بولاق ج 1 ص 98 و تاریخ الاسلام ذهبی ج 5 ص 11 و رغبه الامل ج 2 ص 217 و ج 4 ص 32 و ج 5 ص 112 و عقدالفرید ج 1 ص 232 و دیگر مجلدات و البیان و التبیین ج 1 ص 178 و ج 2 ص 177 و ج 3 ص 49 و 145 شود.