ناک

(ص، اِ)( 1) آلوده آغشته، و بر هر مغشوشی، یعنی هر چیز که در آن غش داخل کرده باشند استعمال کنند عموماً و مشک و عنبر مغشوش را گویند خصوصاً (از برهان قاطع) عنبر و مشک و عبیر و امثال آن بود که مغشوش باشد و بعضی حصر در مشک مغشوش کرده اند و گروهی گفته اند که غشی را گویند که در مشک و دیگر [ چیزهای ]خوش بوی بیندازند و فرقه ای برآنند که این لفظ را بر هرچه مغشوش باشد اطلاق توان نمود، مانند زر و سیم (از فرهنگ نظام) (آنندراج) مشک دغل (المعجم) مشک که رحیق نباشد : کافور تو بالوس بود مشک تو باناک بالوس به کافور کنی دایم مغشوشرودکی گبرکی بگذار و دین حق طلب از بهر آنک ناک را نتوان بجای مشک اذفر داشتن سنائی کز برای دام دارد مرد دنیا علم دین وز برای نام دارد ناک ده مشک تتارسنائی چه ژاژ طیان پیش تو و چه این سخنان چه مشک خالص پیش دماغ خشک چه ناک جمال الدین عبدالرزاق قومی مطوقند به معنی چو حرف قوم مولع به نقش سیم مزور چو قلب کان( 2) خاقانی چون مشک و جگر دید او درناک دهی آمد ناک از چه دهد آخر خاک است چو عطارش عطار || آلوده آغشته (برهان قاطع) آلوده آغشته غش دار مغشوش داغدار عیب دار ناپاک نادرست ناصحیح (از ناظم الاطباء ||) کام و ملازه را نیز گویند (برهان قاطع) (از انجمن آرا) (آنندراج) سقف دهن که لفظ دیگرش کام است و در مازندران و خراسان و یزد و قزوین متداول است (فرهنگ نظام) (حاشیهء برهان قاطع چ معین) سطح بالای دهان حنک سغ سغ دهان سقف دهان || نوعی از امرود است که از آن شیرین تر و شاداب تر و لذیذتر نمی باشد قسمی از امرود باشد که لذیذتر و شاداب تر و شیرین » : (برهان قاطع) (از آنندراج) (از انجمن آرا) (ناظم الاطباء) جهانگیری گوید و در هندوستان امرود یعنی ناشپاتی که در کشمیر شود آن را ناک گویند و ناشپاتی است که » : لیکن سراج گوید « تر از آن نباشد پس لفظ هندی است و اگر در بلخ گفته میشود پارسی است (فرهنگ نظام) در لهجهء افغانستان، امرود، گلابی و « از بلخ آرند کمثری || در هندی به معنی بینی باشد که عربان انف خوانند (برهان قاطع) در اردو نیز به همین معنی است (حاشیهء برهان قاطع چ معین ||) نام جانوری است آبی شبیه به نهنگ نوعی از نهنگ || یک قسم گیاهی خوشبو || فک اعلی و فک اسفل را هم گفته اند که کام و چانه باشد چه فک اعلی را ناک بالا و اسفل را ناک پایین میگویند (برهان قاطع) در لهجهء دیلمان، زنخ چانه (یادداشت مؤلف ||) در رشت، لب (یادداشت مؤلف ||) در تداول، لات بی چیز که هیچ ندارد که آه در بساط ندارد که در سنائی گوید anakih ،( شریر، بد )anak هفت آسمان یک ستاره ندارد سخت بی مال بغایت بی پول تهیدست ( 1) - پهلوی (دیوان ص 178 ) : کز برای نام داند مرد دنیا علم دین وز برای دام داردناک ده مشک تتار (از حاشیهء برهان چ معین) ( 2) - قلب کان: ناک.