منبل

[مَمْ بَ] (ص) کاهل و بیکار. (از برهان). کاهل و سست. (غیاث) (آنندراج). بیکار و کاهل و تنبل. (ناظم الاطباء). کاهل و بیکاره. (انجمن آرا). سست و ضعیف. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). مؤلف سراج اللغات گوید: «چنان به خاطر می رسد که به معنی کاهل همان تنبل است به تای فوقانی به جای میم، چنانکه بگذشت و منبل به میم تصحیف بود». و ممکن است مهمل «تنبل» باشد. (حاشیهء برهان چ معین) :
تن که لاغر بود بود منبل(1)
پس چو فربه شود شود کاهل.سنایی.
خر بود خادمی ولی کاهل
که به کار اندرون بود منبل(2).
سنائی (حدیقه الحقیقه چ مدرس رضوی ص123).
منبلی گفت بر درش قائم
زآن شده ستم که اکلها دائم.سنائی.
خاک ساکن و منبل با لگد ستوران و قدم گوران می سازد. (مقامات حمیدی چ اصفهان ص208).
خدایا دست مست خود بگیر ارنی در این مقصد
ز مستی آن کند با خود که در سستی کند منبل.
مولوی (از انجمن آرا).
قول بنده ایش شاءالله کان
بهر آن نبود که منبل شو از آن.
مولوی (مثنوی چ رمضانی هم 331).
|| محل زخم. || نام دوائی است که بر زخمهای تازه استعمال کنند. (غیاث) (آنندراج) :
گفت پالانش فرونه پیش پیش
داروی منبل بنه بر پشت ریش.مولوی.
|| به معنی بی اعتقاد و بداعتقاد هم هست، چنانکه گویند که فلانی را منبلم؛ یعنی بی اعتقاد اویم و اعتقادی به او ندارم. (برهان). بداعتقاد. (غیاث) (آنندراج). بی اعتقاد و بداعتقاد. (ناظم الاطباء) :
شرع ورزی نیاید از منبل(3)
حق گزاری نیاید از کاهل.
سنائی (از انجمن آرا).
ترک کن این جبر جمع منبلان
تا خبر یابی از آن جبر چو جان.
مولوی (مثنوی چ رمضانی ص333).
(1) - در این شاهد به کسر «ب» استعمال شده است.
(2) - در این شاهد به کسر «ب» استعمال شده است.
(3) - بمعنی اول هم تواند بود.