مکیس

[مُ / مَ](1) (از ع، اِمص) مبالغه و دقت در معامله کردن لیکن بدین معنی عربی است. مکاس. (فرهنگ رشیدی). به معنی مکاس است که نهایت مبالغه کردن در کاری و معامله ای و طلبی باشد که پیش کسی است. (برهان). امالهء مکاس. در معامله نهایت طلبی کردن و تنگی گرفتن در بیع. (غیاث) (آنندراج). تأکید و مبالغه در کار و ابرام و تقاضا. (ناظم الاطباء) : هامان مکیس همی کرد و او همی فزود تا خروار خربزه همه بستد. (تاریخ بلعمی).
نشانه نهادند بر اسپریس
سیاوش نکرد ایچ با کس مکیس.فردوسی.
در آن آرزوگاه فرخاردیس
نکرد آرزو با معامل مکیس.
نظامی (شرفنامه چ وحید ص 410).
ور مکیس افزودیی من زاهتمام
دامنی زر کردمی از غیر وام.مولوی.
زین دکان با مکیسان برتر آ
تا دکان فضل الله اشتری.
مولوی (مثنوی چ خاور ص 371).
گنج نهان دو کون پیش رخش یک جو است
بهر لکیسی دلا سرد بود این مکیس.
مولوی (فرهنگ نوادر لغات کلیات شمس چ فروزانفر).
خوش آمد ترا از گدایان مکیس.
؟ (از آنندراج، ذیل مکاس).
|| بعضی به معنی نقصان و کمی نوشته اند. (غیاث) (آنندراج). || صاحب مؤید نوشته که مکیس به معنی مرد باوقار و در اصل این لفظ به ثاء مثلثه بود و فارسیان به سین مهمله می نگارند. (غیاث) (از آنندراج). و رجوع به مکیث شود.
(1) - به کسر اول اماله شدهء مکاس است که در عربی مصدر باب مفاعله است نظیر مماکسه یعنی چانه زدن در معامله، و اینکه مؤلف برهان قاطع و غیاث اللغات و آنندراج به ضم اول و اماله شدهء مُکاس ضبط کرده اند غلط است، زیرا اولاً مکاس بدین معنی نیامده و ثانیاً شرط جواز اماله وجود کسره است قبل از الف در مثل این مورد. (فرهنگ نوادر لغات کلیات شمس چ فروزانفر). در فرهنگ رشیدی نیز به کسر اول و مرادف مکاس آمده است.