معیت

[مَ عی یَ] (ع مص جعلی، اِمص)(1)همراهی. (غیاث) (ناظم الاطباء). صحابت. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا) : از استاد ابوعلی شنیدم که گفت صابران فیروزی یافتند به عز هر دو سرای زیرا که از خدای معیت یافتند چنانکه گوید ان الله مع الصابرین(2). (ترجمهء رسالهء قشیریهء چ فروزانفر ص282).
زهی سبقت که با آن اولیت
ندارد هیچ موجودی معیت.
(اسرارنامه چ گوهرین ص17).
این معیت کی رود از گوش من
تا نگردم گرد دوران زمن
کی کنم من از معیت فهم راز
جز که از بعد سفرهای دراز
حق معیت گفت و دل را مهر کرد
تا که عکس آن به گوش آید نه طرد.
مولوی (مثنوی چ رمضانی ص413).
این معیت با حق است و جبر نیست
این تجلی مه است این ابر نیست.
مولوی (مثنوی چ رمضانی ص31).
تا معیت راست آید زانکه مرد
با کسی جفت است کو را دوست کرد.
مولوی (مثنوی چ رمضانی ص291).
- به معیت؛ به صحابت. به همراهی. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).
|| (اصطلاح منطق) مع بودن و مع دو چیز را گویند که میان ایشان تقدم و تأخر نبود به اعتبار هریکی از این وجوه بعد از اشتراک در آن معنی که اقتضاء یکی از این اقسام کند مانند دو چیز زمانی که یکی را بر دیگری تقدم و تأخر نبود و یا دو ذات موجود که معلول یک علت باشند. (اساس الاقتباس ص59). مقابل تقدم و تأخر است. (فرهنگ علوم عقلی سیدجعفر سجادی).
- معیت بالطبع؛ معیت ذاتی را دو فرد است یکی معیت بالطبع و دیگری معیت بالعلیه. معیت بالطبع عبارت از دو امری است که میان آن دو نیاز و احتیاجی نباشد. (فرهنگ علوم عقلی سیدجعفر سجادی). و رجوع به معیت ذاتیه شود.
- معیت بالعلیه؛ عبارت است از دو علت مستقل برای معلول واحد بالنوع یا دو معلول برای علت واحد مستقل. (فرهنگ علوم عقلی سیدجعفر سجادی). و رجوع به ترکیب قبل و بعد شود.
- معیت ذاتیه؛ عبارت از دو امری است که هیچ یک علت مستقل برای دیگری نباشد اعم از آنکه میان آنها احتیاجی باشد یا نه. میرسید شریف گوید: معیت ذاتیه عبارت از دو علت ناقصه برای معلول واحد یا دو معلول برای علت ناقصهء واحدند. (فرهنگ علوم عقلی سیدجعفر سجادی). و رجوع به دو ترکیب قبل شود.
- معیت زمانی؛ عبارت از بودن دو شی ء است موجود در زمان بدون وجود علاقهء علیت میان آن دو یا بطور مطلق، یعنی وجود دو امر است در یک زمان بطور مطلق. (فرهنگ علوم عقلی سیدجعفر سجادی).
|| اتحاد و پیوستگی و رفاقت و مشارکت. || مهربانی و شفقت و محبت. || طرفداری و جانبداری. (ناظم الاطباء).
(1) - از «مع» + «یت» (علامت مصدر جعلی).
(2) - قرآن 2/153.