مطابقه

[مُ بَ قَ] (ع مص) یکی را بر دیگری پوشیدن. (منتهی الارب) (آنندراج) (از اقرب الموارد): طابق بین قمیصین؛ پوشید یکی از آن دو پیراهن را بروی دیگری. (ناظم الاطباء). || موافقت کردن. (منتهی الارب) (آنندراج) (از اقرب الموارد). با کسی موافقت کردن. (زوزنی) (تاج المصادر). طابق فلان فلانا؛ موافقت کرد فلان بهمان را. (ناظم الاطباء). || چفسانیدن. (منتهی الارب) (آنندراج). طابق بین الشیئین مطابقه و طباقاً؛ چسبانید آن دو را بهم. (ناظم الاطباء). || رفتن با بند بر پای. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد) (آنندراج). با بند رفتن. (تاج المصادر بیهقی). طابق المقید؛ رفت آن بنددار با بند پای. (ناظم الاطباء). || سم پای بر جای سم دست نهادن اسب در رفتن و دویدن. (منتهی الارب) (آنندراج): طابق الفرس؛ گذاشت آن اسب پای ها را در جای دستها هنگام راه رفتن. (ناظم الاطباء). || عادت کردن برکاری. (منتهی الارب) (آنندراج) (از اقرب الموارد): طابق فلان؛ عادت کرد فلان برکاری. (ناظم الاطباء). || موافقت و برابر کردن. (منتهی الارب) (آنندراج) (از اقرب الموارد): طابق بین الشیئین مطابقه و طباقاً؛ برابر کرد آن دو چیز را... (ناظم الاطباء). || (اصطلاح بدیعی) جمع کردن کلمات متضاد در کلام و متضاد لاحق است به آن کماقال عز و جل: و تعز من تشاء و تذل من تشاء(1). (آنندراج). مقابلهء اشیاء متضاد را مطابقه خوانند از آن روی که ضدان مثلان اند در ضدیت و مثال آن مسعودسعد گوید:
ای سرد و گرم دهر کشیده
شیرین و تلخ چرخ چشیده.
(المعجم چ مدرس رضوی چ دانشگاه ص344).
آن است که جمع کنند دو شی ء موافق را با ضدش و بعد اگر آن دو شی ء موافق دارای شرطی باشد، لازم است که ضد آن شرط نیز برای دو ضد آورده شود مانند: فأمّا من اعطی واتقی و صدّق ...(2) که اعطاء و اتقاء و تصدیق ضد منع و الاستغناء و تکذیب است. که مجموع شرط های اول برای «یسری» و مجموع شرط های ثانی در آیات بعد برای «عسری» آورده شده است. (از تعریفات جرجانی ص148).
(1) - قرآن 3/25.
(2) - قرآن 92/5 تا 10.