مضاف

[مُ] (ع ص، اِ) (از «ض ی ف») منسوب. (غیاث) (آنندراج). بازخوانده به دیگری. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد) (ناظم الاطباء). نسبت داده شده : گویم که حین الابداع بوده است که هر نوعی را که پدید آمدن بود، بر کوکبی پدید آمد و منسوب به کوکبی و مضاف به کوکبی. (شرح قصیدهء ابوالهیثم ص3).
بر شعرا نطق شد حرام، به دورت
سحر حلال آنکه با دم تو مضاف است.
خاقانی (دیوان چ سجادی ص87).
|| متعلق. (غیاث) (آنندراج). ضمیمه. وابسته. ج، مضافات : ساحلیات که هم مضاف است به قباد خوره. (فارسنامهء ابن بلخی ص84). و رجوع به مضافات شود. || اضافه شده و زیادگشته و افزون شده و ملحق گشته. (از ناظم الاطباء).
- مضاف شدن؛ اضافه شدن و افزون گردیدن و منضم شدن چیزی به چیزی دیگر : ملک فارس و کرمان با دیگر ممالک بهاءالدوله مضاف شد. (ترجمهء تاریخ یمینی چ 1 طهران ص315).
- مضاف کردن؛ اضافه نمودن. اضافه کردن. (از زوزنی) (از تاج المصادر بیهقی). پیوسته نمودن و ملحق کردن و افزودن و زیاده گشتن. (ناظم الاطباء) : این حسنه را به سوابق ایادی و عواطف و سوالف عوائد و عوارف که در مدت عمر از ساحت جلال و سدت انعام و افضال او یافته ام مضاف کردم. (ترجمهء تاریخ یمینی چ 1 تهران ص16). || آنکه او را در جنگ گرد گرفته باشند. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد). کسی که گرداگرد او را در جنگ گرفته باشند. (ناظم الاطباء). || درآمده در قومی و خواهندهء جنگ. (منتهی الارب). || آنکه خود را بسوی دشمنان قائم و برپای دارد. (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). || جای پناه. (منتهی الارب) (از اقرب الموارد). ملجأ و جای پناه. || کسی که خود را به قومی بچسباند و خود را اسناد به قومی دهد که از ایشان نباشد. (ناظم الاطباء) (از محیط المحیط). || آنکه در نسب خود متهم باشد. || پسرخوانده. (ناظم الاطباء) (از فرهنگ جانسون). || (اصطلاح فقه) آب مضاف آبی است که در عرف بطور مطلق نتوان آن را آب گفت مگر آنکه کلمهء دیگری بدان اضافه شود چون آب سیب و غیره مقابل آب مطلق. در فقه اسلامی چنین آب ذاتاً پاک است اما پاک کننده نیست. || (اصطلاح فلسفه) مضاف یکی از مقولات نه گانه عرض است و از مقولات بزرگ است که بیشتر موجودات را عارض شود و در رسم آن گفته اند مضاف امری باشد که ماهیت آن به قیاس با غیر آن ماهیت معقول باشد و نسبت مکرره است، چون پدر و پسر. (از فرهنگ علوم عقلی تألیف سجادی). || (اصطلاح نحو) هر اسمی که به اسم دیگر اضافه شود اولی را مضاف و دومی را مضاف الیه خوانند. (از تعریفات جرجانی). در اصطلاح نحویان، نسبت اضافی کلمه ای است به کلمهء دیگر که اول را مضاف و دوم را مضاف الیه نامند مانند «کتاب علی» و گویند «المضاف و المضاف الیه ککلمه واحده». (از فرهنگ علوم نقلی). چیز میل داده شده به چیزی دیگر و خمانیده شده بسوی آن. و منه: المضافات فی اصطلاح النحاه مانند «غلام زید» زیرا کلمهء اول که غلام باشد منضم شده و میل کرده به کلمهء دوم که زید باشد تا کسب تعریف و تخصیص کند و کلمهء اول را مضاف و کلمهء دوم را مضاف الیه گویند. (ناظم الاطباء). و رجوع به اضافه شود.