آیت

[یَ] (ع اِ) نشان. نشانه. علامت. اماره. آیه :
ای بزمگه تو صورت فردوس
وی رزمگه تو آیت محشر.مسعودسعد.
|| معجز. دشواری. معجزه. اعجاز. کرامت :
او آیت پیمبر ما بود روز حرب
از ذوالفقار بود و ز صمصام آیتش.
ناصرخسرو.
و آیتها نمود از عصا و دیگر چیزها. (مجمل التواریخ).
گفت من اینها ندانم حجتی
که بود در پیش عامه آیتی.مولوی.
|| دلیل. حجت. برهان :
چون چون و چرا خواستم و آیت محکم
در عجز بپیچیدند این کور شد آن کر.
ناصرخسرو.
|| هر یک از تکّه، طائفه، جمله، کلام، فقره و جماعت حرفهای قرآن که سوره از آنها مرکب است. یک سخن تمام از قرآن: سورهء اخلاص چهار آیت است. ج، آیات، آی، آیای :
بوقت شاه جهان گر پیمبری بودی
دویست آیت بودی به شأن شاه ایدر.فرخی.
مادر فرقان چه دانی تو که هفت آیت چراست
یا شهادت را چرا همراه کردستند لا؟
ناصرخسرو.
بیت و غزل بر طلب فحش و لهو
بی هنران را بدل آیت است.ناصرخسرو.
آیتی آمده در این بشما
گرچه امروز وقت آیت نیست.مسعودسعد.
تا یکی نان بسائلی به نداد
هجده آیت خداش نفرستاد.سنائی.
هست در تنزیل بر تصدیق این معنی دلیل
آیت ان لیس للانسان الا ما سعی(1).
عبدالواسع جبلی.
سعدی شیرین سخن این همه شور از کجاست
شاهد ما آیتیست وینهمه تفسیر او(2).سعدی.
سعادت ازلیّ و شقاوت ابدی
دو آیتند بر اوراق آسمان مسطور.
سلمان ساوجی.
|| عجیبه. اُعجوبه : و امیر مسعود در این باب آیتی بود و او را در این باب دقایق بسیار است. (تاریخ بیهقی). جدّه ای بود مرا... و با این چیزهای پاکیزه ساختی از خوردنی و شربتها بغایت نیکو و اندر آن آیتی بود. (تاریخ بیهقی). || رسالت. || عبرت. || شخص. کالبد. || جماعت.
- آیت مرد؛ رهط او. قوم او.
(1) - قرآن 53/39.
(2) - به معنی بعد نیز ظهور دارد.