مسجدالحرام

[مَ جِ دُلْ حَ] (اِخ) (ال ...) کعبه. (اقرب الموارد). مسجدی که محیط بر کعبه است. مسجدی است که در مکه در گرداگرد کعبه واقع شده. مردم در اطراف کعبه، خانه بنا می کردند تا اینکه به نزدیکی آن رسیدند و جای آن تنگ شد، عمر گفت ای مردم کعبه خانهء خدا است خانه باید حیاطی داشته باشد، شما بکلی همه جا را گرفتید. در این هنگام مردم از این کار دست برداشتند، پس کسانی که مایل بودند قیمت گرفتند و آنان که راضی نبودند نفروختند و برای زمین ایشان قیمتی تعیین شد که بعدها بگیرند. دیوار مسجد را کمتر از یک قامت قرار دادند و چراغها را روی آن می گذاردند. بعدها عثمان خانه های دیگری به قیمت گران خرید و هر کس راضی نبود خانه اش را بفروشد امر داد که آن را خراب کنند. مردم بنای داد و فریاد گذاشتند، گفت حلم و ملایمت شما را به این کار وا می دارد و آنگاه دستور داد که اینان را به زندان ببرند. در این حال عبدالله بن خالدبن سید آنان را از زندان رهایی داد. گویند عثمان اول کسی است که در وقت تجدید بنای مسجد رواقها قایل شد. ابن زبیر دیوارها بر وی افزود، اما به گشادگی و وسعت آن چیزی علاوه نکرد ولی درهای آن را زیاد کرد و ستونهای رخامی برپای نمود و زیبایی و شکوه آن را بیفزود. عبدالملک بن مروان دیوارهای آن را بلند کرد و حجاج به امر او کعبه را با پوشش دیباج بیاراست. ولیدبن عبدالملک به زیبایی و بهاء آن بیفزود و ناودان طلا و سقف طلایی برای آن ساخت و زر و سیم مائدهء سلیمان بن داود را برای این کار صرف نمود و این مائده را هنگام فتح اندلس از شهر طلیطله آورده بودند. سپس منصور عباسی و بعد از او پسرش مهدی بر شکوه و جلال مسجد و حسن منظرهء آن بیفزودند که به همان حال تاکنون (تا زمان یاقوت) باقی است. (از معجم البلدان). اخیراً از سال 1375 ه .ق. دولت عربستان با هزینه ای در حدود 800 میلیون ریال سعودی به توسعه و تغییرات فراوانی در مسجدالحرام دست زده است که در نتیجه مساحت مسجدالحرام از 27 هزار متر مربع به 180هزار متر مربع بالغ گشت و درهای قدیم مسجد با نامهای اولیهء خود بر جای خویش باقی نهاده شد و چند در دیگر بدان افزوده گشت و اکنون این مسجد دارای 62 در بزرگ و کوچک است که سه تای آنها درهای اصلی و بزرگ هستند به نامهای باب الملک عبدالعزیز و باب العمره و باب السلام و بر هر یک از این سه در دو منار هر کدام به ارتفاع 92 متر و با قاعده ای به ابعاد 7×7 متر قرار دارد که بر تارک هر منار هلالی به ارتفاع 6/5 متر از برنز مطلاّ به زر خالص نهاده شده. و هفتمین منار بر باب الصفا قرار گرفته که در کنار آن سقفی است با قبه ای که قطر خارجی آن 35 متر است و بر این قبه نیز هلالی از برنز مطلاّ به زر خالص نهاده شده. و اینک با این توسعهء جدید مسجدالحرام گنجایش 500هزار نمازگزار را دارد. (از نشریهء دولت عربستان سال 1398 ه .ق.) :
گوئی کانبوه حافظان مناسک
گرد در مسجدالحرام برآمد.خاقانی.
تا تقبیل حجرالاسود و تعظیم مسجدالحرام تقدیم کند. (سندبادنامه ص212).