مد
[مُدد] (ع اِ) مد، پری دو کف است از طعام. (رسالهء اوزان و مقادیر مقریزی). پیمانهء یک منی. (زمخشری از یادداشت مؤلف). قسمی پیمانه است و اصلش اینکه شخص دو [ کف ] دستش را بازکند و آن را از طعامی پر کند. ج، امداد، مداد، مُدَد، مِدَد، مَدَدَه است. و در مورد وزن هر مد شش قول است که با حساب اعشاری بدین شرح است: قول نخست: هر مد برابر یک رطل و ربع رطل 90مثقالی است معادل با 602/386 گرام. قول دوم: هر مد برابر یک و ربع رطل 91مثقالی و معادل 897/390 گرام است. قول سوم: هر مد یک رطل و ثلث رطل 90مثقالی و معادل 563/412 گرام است. قول چهارم: هر مد یک رطل و ثلث رطل 91مثقالی و معادل 858/416 گرام است. قول پنجم: هر مد دو رطل 90مثقالی معادل 562/618 گرام است. قول ششم: در مذهب امامیه هر مد 5/202 مثقال و معادل 883/694 گرام است. در مذهب فقیه حلی [ علامه ] و شیخ جعفر کاشف الغطاء هر مد 204 و سه ربع مثقال و معادل 883/694 گرام است. (از متن اللغه) : رسول فرمود که من از عراق و اهل آن و درهمش و قفیزش منع کردم و از شام دینارش و مدش وضع کردم و به ترک آن بگفتم. (تاریخ قم ص 183)(1).
- مد نبی؛ سه کیلجه؛ یعنی صاعی و نیم باشد. (یادداشت مؤلف). مد نبی، چار یک صاع است. (منتهی الارب).
(1) - مد: رطل و ثلث بالعراقی و قیل هو رطلان. (بحر الجواهر). پیمانه ای است به اندازهء دو رطل نزد اهل عراق و یک رطل و ثلث رطل نزد اهل حجاز. (از زمخشری) (از منتهی الارب) (از مهذب الاسماء). یا مقدار پری دو دست مرد میانه چون هر دو کف را پر کند و همین است وجه تسمیهء آن. (از منتهی الارب). سیدمحمد مؤمن در رسالهء مقادیر گوید: در کتب فقه مد که پیمانه ای است برابر یک من یا نزدیک به آن، به تقریب تحقیق زکات مال و زکات فطر و به تقریب بعضی از کفارات و غیر آن مذکور سازند. و مد بنابر آنچه در قاموس و صحاح مذکور است دو رطل عراقی است و معتبرین فقهاء [ شیعه ] چون شیخ مفید در ارشاد و شیخ شهید در کتاب دروس، مد را دو رطل و ربع عراقی بیان نموده اند. پس مد بنابر قول فقهای عظام دویست و نود و دو درهم خواهد بود. در دروس نیز تصریح به این معنی فرموده. و بنابر تفسیر و بیان اهل لغت یک مد دویست و پنجاه و هفت درهم و یک بخش از هفت بخش یک درهم است. و شاید که اختلاف مزبور که در بیان مذکور شد به حسب زمانها یا امری دیگر باشد... صاحب قاموس در بیان مد آورده که آدمی که دست و انگشتان او در بزرگی و کوچکی میانه باشد هرگاه که هر دو دست خود را از غله پر سازد چنانکه انگشتان را دراز کرده باشد مقدار پیمانه مذکور است و دعوی نموده که من تجربه کرده ام و این را موافق یافته ام. و صاحب این رساله گوید که آنچه صاحب قاموس آورده و دعوی تجربه نموده در برنج و ذرت و بعضی از اجناس موافق نیست، مقدار مذکور کمتر از دو رطل بود، بعضی نزدیک به ربع سیه از دو رطل کم ظاهر شد و بعضی از این کمتر. اما آنچه گفتند در گندم، قدری موافق است چرا که مقدار گندم که هر دو دست را از آن پر کنند گاهی ده سیه و ده توله و گاهی اندکی کمتر از این و گاهی اندکی بیشتر از این ظهور یافت، و دو رطل نزدیک به این است... پس اگر در بیان صاحب قاموس اندک تقیید و تخصیص می بود اولی و اوضح بود. (از فرهنگ نظام) (از فرهنگ فارسی معین). رجوع به نقود صص 39 - 40 و فرهنگ دزی ج 2 ص 572 و مفاتیح العلوم شود.
- مد نبی؛ سه کیلجه؛ یعنی صاعی و نیم باشد. (یادداشت مؤلف). مد نبی، چار یک صاع است. (منتهی الارب).
(1) - مد: رطل و ثلث بالعراقی و قیل هو رطلان. (بحر الجواهر). پیمانه ای است به اندازهء دو رطل نزد اهل عراق و یک رطل و ثلث رطل نزد اهل حجاز. (از زمخشری) (از منتهی الارب) (از مهذب الاسماء). یا مقدار پری دو دست مرد میانه چون هر دو کف را پر کند و همین است وجه تسمیهء آن. (از منتهی الارب). سیدمحمد مؤمن در رسالهء مقادیر گوید: در کتب فقه مد که پیمانه ای است برابر یک من یا نزدیک به آن، به تقریب تحقیق زکات مال و زکات فطر و به تقریب بعضی از کفارات و غیر آن مذکور سازند. و مد بنابر آنچه در قاموس و صحاح مذکور است دو رطل عراقی است و معتبرین فقهاء [ شیعه ] چون شیخ مفید در ارشاد و شیخ شهید در کتاب دروس، مد را دو رطل و ربع عراقی بیان نموده اند. پس مد بنابر قول فقهای عظام دویست و نود و دو درهم خواهد بود. در دروس نیز تصریح به این معنی فرموده. و بنابر تفسیر و بیان اهل لغت یک مد دویست و پنجاه و هفت درهم و یک بخش از هفت بخش یک درهم است. و شاید که اختلاف مزبور که در بیان مذکور شد به حسب زمانها یا امری دیگر باشد... صاحب قاموس در بیان مد آورده که آدمی که دست و انگشتان او در بزرگی و کوچکی میانه باشد هرگاه که هر دو دست خود را از غله پر سازد چنانکه انگشتان را دراز کرده باشد مقدار پیمانه مذکور است و دعوی نموده که من تجربه کرده ام و این را موافق یافته ام. و صاحب این رساله گوید که آنچه صاحب قاموس آورده و دعوی تجربه نموده در برنج و ذرت و بعضی از اجناس موافق نیست، مقدار مذکور کمتر از دو رطل بود، بعضی نزدیک به ربع سیه از دو رطل کم ظاهر شد و بعضی از این کمتر. اما آنچه گفتند در گندم، قدری موافق است چرا که مقدار گندم که هر دو دست را از آن پر کنند گاهی ده سیه و ده توله و گاهی اندکی کمتر از این و گاهی اندکی بیشتر از این ظهور یافت، و دو رطل نزدیک به این است... پس اگر در بیان صاحب قاموس اندک تقیید و تخصیص می بود اولی و اوضح بود. (از فرهنگ نظام) (از فرهنگ فارسی معین). رجوع به نقود صص 39 - 40 و فرهنگ دزی ج 2 ص 572 و مفاتیح العلوم شود.
محصولات ما
قافیه‌یاب برای اندروید
با خرید نسخه اندرویدی قافیه‌یاب از فروشگاه‌های زیر از این پروژه حمایت کنید:
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
نرم‌افزار فرهنگ عروضی
گنجور
گنجور مجموعه‌ای ارزشمند از سروده‌ها و سخن‌رانی‌های شاعران پارسی‌گوی است که به صورت رایگان در اختیار همگان قرار گرفته است. برای مشاهده وب‌سایت گنجور اینجا کلیک کنید.
دریای سخن
نرم‌افزار دریای سخن کتابخانه‌ای بزرگ و ارزشمند از اشعار و سخنان شاعران گرانقدر ادب فارسی است که به حضور دوستداران شعر و ادب تقدیم می‌داریم.