مخلب

[مِ لَ] (ع اِ) داس بی دندانه. (منتهی الارب) (آنندراج) (از مقدمه الادب زمخشری) (از اقرب الموارد) (ناظم الاطباء). || چنگال جوارح دد باشد یا مرغ یا به معنی چنگال مرغان جوارح است و چنگال غیر جوارح را ظفر گویند. ج، مخالب. (منتهی الارب) (آنندراج). چنگال مرغ شکاری و چنگال شیر. (غیاث). چنگال درنده ها. پنجهء شیر. چنگال مرغ. (مقدمه الادب زمخشری). چنگال حیوانات درنده و همهء پرندگان. (از اقرب الموارد). چنگال جوارح خواه دد باشد و یا مرغ. (ناظم الاطباء) :
کمینه مرغی کز باغ او به دشت شود
ز چنگ باز به منقار برکشد مخلب.فرخی.
باز گیری به تیغ روز شکار
گرگ را شاخ و شیر را مخلب.فرخی.
بسان مخلب عنقا پدید شد ز افق
و یا چو ابروی زال از نشیمن عنقا.
منوچهری.
چو باز را بکند بازدار مخلب و پر
به روز صید بر او کبک راه گیرد و چال.
شاه سار (از لغت فرس اسدی چ اقبال ص328).
جان ایشان از چنگال هلاک و مخلب احتناک بستدند. (ترجمهء تاریخ یمینی چ 1 تهران ص331).
گر سایهء همای درافتد به دشمنانت
چون مخلب عقاب اجل باد جان ربای.
سوزنی.
چون دل عطار باز عشق در مخلب گرفت
از دل گرمش عجب نبود اگر مخلب بسوخت.
عطار.
این نشانه از بهر آن گفتم تا مرا در خلاب این مخافت و مخلب این آفت بگذاری و بیش از این توبیخ و سرزنش روا نداری. (مرزبان نامه).
- ذوات مخلب؛ ذوات المخلب. چنگال داران :
ز انتصاف و ز انصاف او شگفتی نیست
ذوات مخلب اگر حبهء حمام کشد.
؟ (از سندبادنامه ص9).
و رجوع به ذوات المخلب شود. || نیشتر رگ زن. نیشتر پزشک ستور. (مقدمه الادب زمخشری).