محمل

[مَ مِ] (ع اِ) کجاوه که بر شتری بندند و هودج و این صیغهء اسم ظرف است از حمل بالفتح که به معنی بار برداشتن است. (غیاث). بارگیر. تخت روان. عماری. مهد. هودج. ج، محامل. دو شقهء مساوی که بر شتر بار کنند. (از اقرب الموارد). از وسائل سفر مانند محفه اما آن را بر پشت یک شتر گذارند بر خلاف محفه که بر روی دو شتر یا دو قاطر حمل کنند. (از صبح الاعشی ج2 ص130) :گفت [ مسعود ] ده اشتر بگوی راست کنند و محمل و کژاوه. (تاریخ بیهقی ص236). سیصد شتران با محمل و مهد. (تاریخ بیهقی). او را در محمل پیل نهادند. (تاریخ بیهقی).
پس راست بدار قول و فعلت را.
خیره منشین به یک سو از محمل.
ناصرخسرو.
ز اشتر و محملت فرود افتی
ای پسر چون سبک بودت عدیل.
ناصرخسرو.
وز بهر محملت که فلک بود غاشیه اش
خورشید ناقه گشته و مه ساربان شده.
خاقانی.
ها و ها باش اگر محمل من(1) سازی وهم
برسانیم بکم زانکه ز من ها شنوند.
خاقانی (دیوان چ سجادی ص103).
همچو محمل برو آفات به غفلت بگذار
در جهان بی خبر از کفر در اسلام بخسب.
خاقانی.
چه میگفتم سخن محمل کجا راند
کجا میرفتم و رختم کجا ماند.نظامی.
هیچ نه در محمل و چندین جرس
هیچ نه در کاسه و چندین مگس.نظامی.
بار فراق دوستان بس که نشسته بر دلم
میروم و نمیرود ناقه به زیر محملم.سعدی.
شتر به جهد و جفا بر نمیتواند خاست
که بار عشق تحمل نمیکند محمل.سعدی.
نی کاروان برفت تو خواهی مقیم ماند
ترتیب کرده اند ترا نیز محملی.سعدی.
تا بارهای شتران عبدالله بیندازند و محملها فرودآرند. (تاریخ قم ص250).
شوق صادق چو کشد محمل مرد
کعبهء وصل کند منزل مرد.جامی.
رفتم که خار از پا کشم محمل نهان شد از نظر
یک لحظه غافل گشتم و صد سال راهم دور شد.
ملک قمی.
اگر هر دو در یک محمل باشند باید که از نخست مرد نماز کند. (ترجمهء النهایه طوسی ص66 ج1).
- محمل بربستن؛ بستن و نصب کردن کجاوه بر پشت شتر و جز آن :
مرا در منزل جانان چه امن و عیش چون هر دم
جرس فریاد می دارد که بربندید محملها.
حافظ.
|| هودج حجاجی. (از اقرب الموارد). || زنبیل که بدان انگور حمل کنند به محل خشک کردن آن. (از اقرب الموارد). زنبیل که بدان انگور کشند سوی خرمنگاه.
(1) - ن ل: ما.