لیث
[لَ] (اِخ) ابن سعد، مکنی به ابی الحارث. از اصحاب مالک بن انس و از رواه او. او راست: کتاب التاریخ و کتاب مسائل فقه. وی از معاویه بن صالح و عبدالعزیزبن ابی سلمه و اباالنضر روایت کند. و به روزگار هارون الرشید درگذشته است. ابن جوزی در سیره عمر بن عبدالعزیز آرد: و عن اللیث من بعد انه قال استشهد رجل من اهل الشام فکان یأتی الی ربه کل لیله جمعه فی المنام فیحدثه و یستأنس به قال فغاب عنه جمعه ثم جاؤه فی الجمعه الاخری فقال له یا بنی لقدا حزننی و شق علی تخلفک فقال انما شغلنی عنک ان الشهداء امروا ان یتلقوا عمر بن عبدالعزیز و ذلک عند وفاه عمر بن عبدالعزیز رضی الله عنه. رجوع شود به سیره عمر بن عبدالعزیز ص 37، 103، 121، 174، 256 و الوزراء و الکتاب ص33 و تاریخ الخلفا ص 19، 20، 154، 173، 190 و عیون الاخبار ج2 ص294 و قاموس الاعلام ترکی شود. زرکلی در الاعلام آرد: اللیث بن سعد (94-175 ه . ق.) ابن عبدالرحمن الفهمی، ابوالحارث. امام اهل مصرفی عصره حدیثاً و فقهاً. اصله من خراسان و مولده فی قلقشنده و وفاته فی القاهره و کان من الکرماء الاجواد قال الامام الشافعی اللیث افقه من مالک الا ان اصحابه لم یقوموا به. اخباره کثیره و له تصانیف. (الاعلام زرکلی ج3). ابن جوزی در صفه الصفوه آرد: لیث بن سعد، مکنی به ابی الحارث مولی لقیس. ولد سنه ثلاث و تسعین و استقل بالفتوی و الکرم بمصر.
ابوصالح قال: کنا علی باب مالک بن انس فامتنع علینا فقلنا لیس یشبه صاحبنا قال فسمع مالک کلامنا فادخلنا علیه فقال لنا من صاحبکم؟ فقلنا اللیث بن سعد فقال تشبهونی برجل کتمنا الیه فی قلیل عصفر نصبغ به ثیاب صبیاننا و ثیاب جیراننا فانفذ الینا ما صبغنابه ثیابنا و ثیاب صبیاننا و ثیاب جیراننا و بعناالفضله بالف دینار. محمد بن موسی الصائغ قال سمعت منصوربن عمار یقول تکلمت فی جامع مصر یوما فاذا رجلان قد وفقا علی الحلقه فقالا اجب اللیث فدخلت علیه فقال انت المتکلم فی المسجد؟ قلت نعم، قال رد علی الکلام الذی تکلمت به فاخذت فی ذلک المجلس بعینه فره و بکی حتی رحمته ثم قال ما اسمک؟ قلت منصور قال ابن من؟ قلت ابن عمار قال انت ابوالسری قلت نعم، قال الحمدلله الذی لم یمتنی حتی رأیتک ثم قال یا جاریه فجاءت فوقفت بین یدیه فقال لهاجئی بکیس کذا و کذا فجاءت بکیس فیه الف دینار فقال یا اباالسری خذ هذا الیک و صن هذا الکلام ان تقف به علی ابواب السلاطین و لاتمدحن احدا من المخلوقین بعد مدحتک لرب العالمین و لک علی فی کل سنه مثلها فقلت رحمک الله ان الله قد احسن الی و انعم قال لاترد علی شیئاً اصلک به فقبضتها و خرجت قال لاتبطئی علی فلماکان فی الجمعه الثانیه اتیته فقال لی اذکر شیئاً فتکلمت فبکا و کثر بکاؤه فلما اردت ان اقوم قال انظر ما فی ثنی هذه الوساده و اذا خمسمائه دینار فقلت عهدی بصلتک بالامس قال لاتردن علی شیئاً اصلک به. متی رأیک ء؟ قلت الجمعه الداخله قال کانک فتت عضوا من اعضائی فلما کنت الجمعه الداخله اتیته مودعاً فقال لی خذفی شیئی اذ کرک به فتکلمت فبکی و کثر بکاؤه ثم قال لی یا منصور انظر ما فی ثنی الوساده فاذا ثلثمائه دینار قد اعدها للحج ثم قال یا جاریه هاتی ثیاب احرام منصور فجاءت بازار فیه اربعون ثوبا قلت رحمک الله اکتفی بثوبین فقال لی انت رجل کریم و یصحبک قوم فاعطهم و قال للجاریه التی تحمل الثیاب معه و هذه الجاریه لک. سلیم بن منصور قال سمعت ابی یقول دخلت علی اللیث بن سعد یوما فاذا علی رأسه خادم فغمزه فخرج ثم ضرب اللیث بیده الی مصلاه فاستخرج من تحته کیسافیه الف دینار ثم رمی بها الی ثم قال یا اباالسری لاتعلم ابنی فتهون علیه. الحسن بن عبدالعزیز قال الی الحارث بن مسکین اشتری قوم من اللیث بن سعد ثمره فاستقلوها فاستقالوه فأقالهم ثم دعا بخریطه فیها اکیاس فامر لهم بخمسین دیناراً فقال له الحارث ابنه فی ذلک، فقال: اللهم غفرا انهم کانوا قداملوا فی ذلک املا فاحببت ان اعوضهم عن املهم بهذا. سعیدالاَدم قال مررت باللیث بن سعد فتنحنح لی فرجعت الیه فقال لی یا سعید خذ هذا القیذاق فاکتب لی فیه من یلزم المسجد ممن لابضاعه له و لاغله قال فقلت جزاک الله خیراً یا ابالحارث و اخذت منه القیذاق ثم صرت الی المنزل فلما صلیت اوقدت السراج و کتبت بسم الله الرحمن الرحیم ثم قلت فلان بن فلان ثم قلت فلان فبینا انا علی ذلک اذ اتانی آت فقال والله یا سعید تأتی الی قوم عاملوا الله سرافتکشفهم لادمی مات اللیث و مات شعیب بن اللیث ا لیس مرجعهم الی الله الذی عاملوه قال فقمت و لم اکتب شیئا فلما اصبحت اتیت اللیث بن سعد فلما رآنی تهلل وجهه فناولته فنشره فاصاب فیه بسم الله الرحمن الرحیم ثم ذهب بنشره فقلت له ما فیه غیر ما کتبت فقال لی یا سعید و ما الخبر؟ فاخبرته بصدق عماکان فصاح صیحه فاجتمع علیه الخلق فقالوا یا اباالحارث الیس خیراً؟ فقال لیس الاخیر ثم اقبل علی فقال یا سعید بینتها و حرمتها صدقت مات اللیث الیس مرجعهم الی الله قال علی بن محمد سمعت مقدام بن داود یقول سعید الادم هذا یقال انه من الابدال و قد کان رآه مقدام. عبدالملک بن یحیی بن بکیر قال سمعت ابی یقول وصل اللیث بن سعد ثلاثه انفس بثلاثه آلاف دینار احترقت دار ابن لهیعه فبعث الیه بالف دینار و حج فاهدی الیه مالک بن انس رطبا علی طبق فرد الیه علی الطبق الف دینار و وصل منصوربن عمار بالف دینار و قال لایسمع بهذا ابنی فتهون علیه فبلغ ذلک شعیب بن اللیث فوصله بالف دینار الادینارا و قال انما نقصتک هذا الدینار لئلااساوی الشیخ فی العطیه. محمد بن رمح قال کان دخل اللیث بن سعد فی کل سنه ثمانین الف دینار و ما وجب لله تعالی علیه زکاه قط. سلیم بن منصور قال سمعت ابی یقول کان اللیث بن سعد یستغل فی کل سنه خمسین الف دینار فیحول علیه الحول و علیه دین. اسند اللیث عن کثیر من التابعین کعطاء و نافع و ابی الزبیر و الزهری و قیل انه ادرک نیفا و خمسین تابعیا. و توفی یوم الجمعه الاربع عشره لیله بقیت من شعبان من سنه خمس و سبعین و مائه و دُفن بعد الجمعه. (صفه الصفوه ج4 صص281-285). حافظ ابی نعیم در ذکر اخبار اصفهان آرد: لیث بن سعدبن عبدالرحمن ابوالحارث الفهمی سکن مصر. اصبهانی الاصل احدالائمه توفی سنه خمس و قیل ست او سبع و سبعین و مائه روی عنه من الاصبهانین قُتیبه بن مهران الاَزادانی. حدثنا عبدالله بن محمد بن جعفر حدثنی ابن صُبیح ثنا اسماعیل بن یزید قال سمعت بعض اصحابنا یقول کان لیث بن سعد من اهل اصبهان من ماربین. حدثنا عبدالله بن محمد قال سمعت اباالحسن الطحان قال سمعت ابن زُغبه یقول سمعت اللیث بن سعد یقول نحن من اهل اصبهان فاستو صوابهم خیرا. حدثنا عبدالرحمن بن جعفر ثنا اسحاق بن اسماعیل الرملی سمعت محمد بن رُمح یقول کان دخل اللیث بن سعد فی کل سنه ثمانین الف دینار ما اوجب الله علیه زکاه درهم قطّ. حدثنا ابوبکربن خلاّد ثنا احمدبن ابراهیم بن ابراهیم بن ملحان ثنا یحیی بن بُکیر حدثنی اللیث بن سعد عن یزیدبن ابی حبیب عن عماره بن ابی فروه عن محمد بن مسلم الزهُری حدّثه ان عُروه حدثه ان عمره بنت عبدالرحمن حدثته ان عائشه حدثتها ان رسول الله (ص) قال اذا زنت الامه فاجلدوها ثم ان زنت فاجلدوها فان زنت فاجلدوها ثم بیعوها ولو بقفیر و القفیر الحبل. (ذکر اخبار اصفهان ج2 ص168). صاحب عقدالفرید آرد: اللیث بن سعد قال: بلغنی ان ابلیس لقی نوحا صلی الله علیه و سلم فقال له ابلیس: اتق الحسد و الشح، فانی حسدت آدم فخرجت من الجنه و شحَ آدم علی شجره واحدهُ منع منها حتی خرج من الجنه. ج2 ص154). قال اللیث بن سعد: کان عمر اول من جنّدالاجناد و دوّن الدواوین و جعل الخلافه شوری بین سته من المسلمین و هم علی و عثمان و طلحه و الزبیر و سعدبن ابی وقاص و عبدالرحمن بن عوف لیختاروا منهم رج یولونه امرالمسلمین و اوصی ان یحضر عبدالله بن عمر معهم و لیس له من امر الشوری شیئی. (ج5 ص28). و من حدیث اللیث بن سعد قال: مر عبدالله بن عمر بحذیفه فقال: لقد اختلف الناس بعد نبیّهم، فما منهم احد الا اعطی دینه ماعدا هذا الرجل. (ج5 ص64). و رجوع به ج5 ص18 و 26 و ج7 ص 312 و 264 و المصاحف ص183 و تاریخ الخلفاء سیوطی ص19، 20، 154، 173 و 190 شود.
ابوصالح قال: کنا علی باب مالک بن انس فامتنع علینا فقلنا لیس یشبه صاحبنا قال فسمع مالک کلامنا فادخلنا علیه فقال لنا من صاحبکم؟ فقلنا اللیث بن سعد فقال تشبهونی برجل کتمنا الیه فی قلیل عصفر نصبغ به ثیاب صبیاننا و ثیاب جیراننا فانفذ الینا ما صبغنابه ثیابنا و ثیاب صبیاننا و ثیاب جیراننا و بعناالفضله بالف دینار. محمد بن موسی الصائغ قال سمعت منصوربن عمار یقول تکلمت فی جامع مصر یوما فاذا رجلان قد وفقا علی الحلقه فقالا اجب اللیث فدخلت علیه فقال انت المتکلم فی المسجد؟ قلت نعم، قال رد علی الکلام الذی تکلمت به فاخذت فی ذلک المجلس بعینه فره و بکی حتی رحمته ثم قال ما اسمک؟ قلت منصور قال ابن من؟ قلت ابن عمار قال انت ابوالسری قلت نعم، قال الحمدلله الذی لم یمتنی حتی رأیتک ثم قال یا جاریه فجاءت فوقفت بین یدیه فقال لهاجئی بکیس کذا و کذا فجاءت بکیس فیه الف دینار فقال یا اباالسری خذ هذا الیک و صن هذا الکلام ان تقف به علی ابواب السلاطین و لاتمدحن احدا من المخلوقین بعد مدحتک لرب العالمین و لک علی فی کل سنه مثلها فقلت رحمک الله ان الله قد احسن الی و انعم قال لاترد علی شیئاً اصلک به فقبضتها و خرجت قال لاتبطئی علی فلماکان فی الجمعه الثانیه اتیته فقال لی اذکر شیئاً فتکلمت فبکا و کثر بکاؤه فلما اردت ان اقوم قال انظر ما فی ثنی هذه الوساده و اذا خمسمائه دینار فقلت عهدی بصلتک بالامس قال لاتردن علی شیئاً اصلک به. متی رأیک ء؟ قلت الجمعه الداخله قال کانک فتت عضوا من اعضائی فلما کنت الجمعه الداخله اتیته مودعاً فقال لی خذفی شیئی اذ کرک به فتکلمت فبکی و کثر بکاؤه ثم قال لی یا منصور انظر ما فی ثنی الوساده فاذا ثلثمائه دینار قد اعدها للحج ثم قال یا جاریه هاتی ثیاب احرام منصور فجاءت بازار فیه اربعون ثوبا قلت رحمک الله اکتفی بثوبین فقال لی انت رجل کریم و یصحبک قوم فاعطهم و قال للجاریه التی تحمل الثیاب معه و هذه الجاریه لک. سلیم بن منصور قال سمعت ابی یقول دخلت علی اللیث بن سعد یوما فاذا علی رأسه خادم فغمزه فخرج ثم ضرب اللیث بیده الی مصلاه فاستخرج من تحته کیسافیه الف دینار ثم رمی بها الی ثم قال یا اباالسری لاتعلم ابنی فتهون علیه. الحسن بن عبدالعزیز قال الی الحارث بن مسکین اشتری قوم من اللیث بن سعد ثمره فاستقلوها فاستقالوه فأقالهم ثم دعا بخریطه فیها اکیاس فامر لهم بخمسین دیناراً فقال له الحارث ابنه فی ذلک، فقال: اللهم غفرا انهم کانوا قداملوا فی ذلک املا فاحببت ان اعوضهم عن املهم بهذا. سعیدالاَدم قال مررت باللیث بن سعد فتنحنح لی فرجعت الیه فقال لی یا سعید خذ هذا القیذاق فاکتب لی فیه من یلزم المسجد ممن لابضاعه له و لاغله قال فقلت جزاک الله خیراً یا ابالحارث و اخذت منه القیذاق ثم صرت الی المنزل فلما صلیت اوقدت السراج و کتبت بسم الله الرحمن الرحیم ثم قلت فلان بن فلان ثم قلت فلان فبینا انا علی ذلک اذ اتانی آت فقال والله یا سعید تأتی الی قوم عاملوا الله سرافتکشفهم لادمی مات اللیث و مات شعیب بن اللیث ا لیس مرجعهم الی الله الذی عاملوه قال فقمت و لم اکتب شیئا فلما اصبحت اتیت اللیث بن سعد فلما رآنی تهلل وجهه فناولته فنشره فاصاب فیه بسم الله الرحمن الرحیم ثم ذهب بنشره فقلت له ما فیه غیر ما کتبت فقال لی یا سعید و ما الخبر؟ فاخبرته بصدق عماکان فصاح صیحه فاجتمع علیه الخلق فقالوا یا اباالحارث الیس خیراً؟ فقال لیس الاخیر ثم اقبل علی فقال یا سعید بینتها و حرمتها صدقت مات اللیث الیس مرجعهم الی الله قال علی بن محمد سمعت مقدام بن داود یقول سعید الادم هذا یقال انه من الابدال و قد کان رآه مقدام. عبدالملک بن یحیی بن بکیر قال سمعت ابی یقول وصل اللیث بن سعد ثلاثه انفس بثلاثه آلاف دینار احترقت دار ابن لهیعه فبعث الیه بالف دینار و حج فاهدی الیه مالک بن انس رطبا علی طبق فرد الیه علی الطبق الف دینار و وصل منصوربن عمار بالف دینار و قال لایسمع بهذا ابنی فتهون علیه فبلغ ذلک شعیب بن اللیث فوصله بالف دینار الادینارا و قال انما نقصتک هذا الدینار لئلااساوی الشیخ فی العطیه. محمد بن رمح قال کان دخل اللیث بن سعد فی کل سنه ثمانین الف دینار و ما وجب لله تعالی علیه زکاه قط. سلیم بن منصور قال سمعت ابی یقول کان اللیث بن سعد یستغل فی کل سنه خمسین الف دینار فیحول علیه الحول و علیه دین. اسند اللیث عن کثیر من التابعین کعطاء و نافع و ابی الزبیر و الزهری و قیل انه ادرک نیفا و خمسین تابعیا. و توفی یوم الجمعه الاربع عشره لیله بقیت من شعبان من سنه خمس و سبعین و مائه و دُفن بعد الجمعه. (صفه الصفوه ج4 صص281-285). حافظ ابی نعیم در ذکر اخبار اصفهان آرد: لیث بن سعدبن عبدالرحمن ابوالحارث الفهمی سکن مصر. اصبهانی الاصل احدالائمه توفی سنه خمس و قیل ست او سبع و سبعین و مائه روی عنه من الاصبهانین قُتیبه بن مهران الاَزادانی. حدثنا عبدالله بن محمد بن جعفر حدثنی ابن صُبیح ثنا اسماعیل بن یزید قال سمعت بعض اصحابنا یقول کان لیث بن سعد من اهل اصبهان من ماربین. حدثنا عبدالله بن محمد قال سمعت اباالحسن الطحان قال سمعت ابن زُغبه یقول سمعت اللیث بن سعد یقول نحن من اهل اصبهان فاستو صوابهم خیرا. حدثنا عبدالرحمن بن جعفر ثنا اسحاق بن اسماعیل الرملی سمعت محمد بن رُمح یقول کان دخل اللیث بن سعد فی کل سنه ثمانین الف دینار ما اوجب الله علیه زکاه درهم قطّ. حدثنا ابوبکربن خلاّد ثنا احمدبن ابراهیم بن ابراهیم بن ملحان ثنا یحیی بن بُکیر حدثنی اللیث بن سعد عن یزیدبن ابی حبیب عن عماره بن ابی فروه عن محمد بن مسلم الزهُری حدّثه ان عُروه حدثه ان عمره بنت عبدالرحمن حدثته ان عائشه حدثتها ان رسول الله (ص) قال اذا زنت الامه فاجلدوها ثم ان زنت فاجلدوها فان زنت فاجلدوها ثم بیعوها ولو بقفیر و القفیر الحبل. (ذکر اخبار اصفهان ج2 ص168). صاحب عقدالفرید آرد: اللیث بن سعد قال: بلغنی ان ابلیس لقی نوحا صلی الله علیه و سلم فقال له ابلیس: اتق الحسد و الشح، فانی حسدت آدم فخرجت من الجنه و شحَ آدم علی شجره واحدهُ منع منها حتی خرج من الجنه. ج2 ص154). قال اللیث بن سعد: کان عمر اول من جنّدالاجناد و دوّن الدواوین و جعل الخلافه شوری بین سته من المسلمین و هم علی و عثمان و طلحه و الزبیر و سعدبن ابی وقاص و عبدالرحمن بن عوف لیختاروا منهم رج یولونه امرالمسلمین و اوصی ان یحضر عبدالله بن عمر معهم و لیس له من امر الشوری شیئی. (ج5 ص28). و من حدیث اللیث بن سعد قال: مر عبدالله بن عمر بحذیفه فقال: لقد اختلف الناس بعد نبیّهم، فما منهم احد الا اعطی دینه ماعدا هذا الرجل. (ج5 ص64). و رجوع به ج5 ص18 و 26 و ج7 ص 312 و 264 و المصاحف ص183 و تاریخ الخلفاء سیوطی ص19، 20، 154، 173 و 190 شود.
قافیه‌یاب برای اندروید
با خرید نسخه اندرویدی قافیه‌یاب از فروشگاه‌های زیر از این پروژه حمایت کنید:
ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
نرم‌افزار فرهنگ عروضی
گنجور
گنجور مجموعه‌ای ارزشمند از سروده‌ها و سخن‌رانی‌های شاعران پارسی‌گوی است که به صورت رایگان در اختیار همگان قرار گرفته است. برای مشاهده وب‌سایت گنجور اینجا کلیک کنید.
دریای سخن
نرم‌افزار دریای سخن کتابخانه‌ای بزرگ و ارزشمند از اشعار و سخنان شاعران گرانقدر ادب فارسی است که به حضور دوستداران شعر و ادب تقدیم می‌داریم.